Tеrmiz davlat univеrsitеti kasbiy ta’lim kafedrasi

QAYCHIDA YUPQA METALL LISTNI KESISH
O’quvchi, talabalar qaychi bilan yupqa metall listni kesishda quyidagilarga e’tibor berishi kerak.
1..Yupqa metall listlarni kesuvchi asboblarning tuzilishi va' vazifasi.
2. Qaychida yupqa metall listni kesish usullari.
O’qituvchi yupqa metall listdan buyum tayyorlashni tavsiya etishdan oldin, uning detallarini qanday asboblar bilan kesish to‘g‘risida ma’lumot beradi, yupqa metall listlar qo‘l qaychilari bilan kesilishini aytadi.
Chilangarlik qaychisi 1.11-rasmda ko‘rsatilgan, u dasta va qirquvchi tig‘dan iborat. Dastali qaychi ikki xil: o‘naqay va chapaqay bo‘ladi. Unaqay qaychining tig‘i o‘ng tomonga, chapaqay qaychiniki esa chap tomonda joylashadi.
Qaychi tig‘lari qirqiladigan metallning turiga qarab, turli burchak ostida, masalan, yupqa temir listlari uchun 70° burchak ostida o‘rnatiladi.
Qaychi tig‘larini birlashtirishda ular orasida 0,2 mm zazor (bo‘shliq) qo‘yiladi. Aks holda qirqish qiyinlashadi va qirqish vaqtida metall list buklanib qoladi.
Metall listlarni qirqishda chap qo‘l bilan listni ushlab turish, o‘ng qo‘l bilan qaychi tig‘i richaglarini bosish kerak. Qirqishning ikkinchi usulida qaychining bir dastasi chilangarlik tiskisiga mahkamlab qo‘yiladi va metall listni qaychi tig‘lari orasida yurgiziladi.
Qaychi materialni ezmasligi uchun uning tig‘lari list yuzasiga perpendikulyar turishi, qaychining jag‘i katta ochilmasligi kerak. Metall listda teshik yoki ichki kontur qirqiladigan bo‘lsa, avval listda qaychi tig‘lari sig‘adigan tuynuk kesish, so‘ng teshik konturlarini qirqish lozim.
Metallni qo‘lda kesish uchun ishlatiladigan qaychi 1.11-rasmda ko‘rsa-tilgan. Qaychilarningeng ko‘p uchraydigan o‘lchami 250 320 mm Dastaki qaychilar o‘naqay va chapaqay qaychilarga bo’linadi O’naqay qaychilar tig‘ining qiyaligi uning har pichog‘ining o‘ng tomonida bo‘ladi, chapaqay qaychilarda esa chap tomonida bo‘ladi.
Dastaki qaychilar bilan qalinligi 0,7 mm gacha bo‘lgan list po‘lat, qalinligi
1 mm gacha bo‘lgan tunukasi, qalinligi 1,5 m gacha bo‘lgan listaviy va jez (bronza) listlari kesiladi.
Metall listlarni kesganda qaychini katta ochmay, listni tishlaydigan darajadagina ochish lozim. Katta ochilgan qaychi listni kesmay chiqaradi. Listdan disklar kesishda ularni soat strelka-siga teskari yo‘nalishda aylantirish lozim, bunda kesish chizig‘i qaychi bilan to‘silmasligi kerak .

1-11- rasm. Metall listlarni kesishda ishlaqaychilar qo’l qaychisining umumiy ko’rinishi