Termiz davlat universiteti iqtisodiyotva menejment kafedrasi

1. Axolining umumiy tugilish koeffitsienti.
Bir yilda tugilganlar sonini 1000 ga kupaytiriladi. Xosila axolining urtacha yillik soniga nisbatiga teng buladi, ya’ni: K_tuglish= (TPOOO)/ S Bu yerda T - tugilgan bolalar soni; ^s - axolining urtacha yillik umumiy soni.
2. Vafot etish koeffitsienti.
Vafot etish koeffitsienti yil davomida vafot etganlar sonini 1000 ga kupaytirilgach, olingan natija axolini yillik urtacha soni nisbatiga teng:
K_vafot=(V1000)/5.
Bu yerda V - vafot etganlar soni.

3. 
   Tabiiy usish koeffitsienta. K_tab._Us= K_tug-K_vafot
   
4. 
   Nikox kur^ish koeffitsienti: K_nikox= N1000)/
   

N - nikox kurganlar soni.
5. tugilish va vafot etish orasidagi nisbat xdyotiylik
koeffitsientini xisoblaydi.
6. Ajralish koeffitsienti:
Kajrali^ (AP000)/ S
Bu yerda A - ajrashganlar soni.
Aloxida axoli punktlari, xududlari axolining soni fakdt tabiiy xarakat natijasida uzgarmasdan, balki mexanik xarakat natijasida yoki aloxida shaxslarning xududiy kuchishi natijasida, ya’ni axoli migratsiyasi xam uzgaradi.
Axolining mamlakat ichkarisida u yerdan bu yerga kuchishi ichki migratsiya, bir mamlakatdan boshkd mamlakatga kuchishi esa tashki migratsiya deb ataladi. Ichki va tashki migratsiya xar xil sabablardan kelib chikishi mumkin: masalan, ish kidirish sababli.
Xar bir axoli punkti va umuman mamlakat uchun ax^oli migratsiyasining asosiy kurchsatkichlari kuyidagilar x^isoblanadi: kirib kelganlar soni, chikib ketganlar soni va ularning koeffitsientlari.
Kirib kelish koeffitsienti kuyidagicha xisoblanadi:
K_KIr_Ib kelish=(kirib kelganlar soni/ s) 1000
CHikib ketish koeffitsienti kuyidagicha xisoblanadi:
K_CHIKIbketish=(chikib ketganlar soni/ S) 1000
K_mexu=(kirib kelganlar soni - chikib ketganlar cohh)/s 1000
Kirib kelganlar va chikib ketganlar soni mamlakat buyicha xisoblanadi, shuningdeq u jinsi, yoshi migratsiyasi sabablari buyicha taqsimlanadi.
Migratsiya xdkidagi ma’lumotlarning taxlili axolining davlatning qaeriga va qaeridan, qanday mikdorda kuchishi yuz berayotganligini kursatadi, bu esa uz navbatdagi kuplab xujalik va boshqa tadbirlarni rejalashtirishda muxim xisoblanadi.
Axolining kelajakda ma’lum vakt oraligidan keyin buladigan sonini turli xil usullar yordamida aniklash mumkin.
Axoli sonining umumiy istiqbolini ma’lum taxlil qilinayotgan ma’lum davrda axoli sonining tabiiy va mexanik usishi xdkidagi ma’lumotlar asosida aniklanadi. Masalan, agar axolining soni muayyan davr boshiga ma’lum bulsa va umumiy usish koeffitsienta xisoblangan bulsa, u xolda axoli sonining t yildan keyin buladigan istiqbolini kuyidagi formula bilan xisoblash mumkin

Sb - rejalashtirilayotgan davr boshiga axoli soni;
T - bashorat kilinayotgan yillar soni;
K_Um.us - shu davrga axolining umumiy usish koeffitsienti.
Umumiy axoli sonini bashorat kilishning boshkd ususi xam mavjud. U dinamika kdtorlarini eksttropoliyatsiya kilishga asoslanadi.
Axoli soni istiqbolini aloxida yosh buyicha guruxlarga ajratib xam xisoblash mumkin. Buning uchun axoli soni va yosh strukturasi xakida, yoshi buyicha tugilish koeffitsientlari xakida ma’lumotlar va xakozolar bulishi kerak.