Termiz davlat universiteti iqtisodiyotva menejment kafedrasi

15.4. Ish vaqti balansi
Ish vaqtidan foydalanish darajasini tahlili ish vaqti balansi asosida amalga oshiriladi. Ular kishi-kunlari va kishi-soatlarida tuzilib, ikki qismdan iborat bo`ladi: chap qismida «ish vaqtidan foydalanish» ko`rsatiladi.
Chap qismi quyidagilardan tashkil topadi:

1. 
   kalendar vaqt fondi;
   
2. 
   bayram va dam olish kunlari;
   
3. 
   tabel vaqt fondi;
   
4. 
   navbatdagi mexnat tatillari;
   
5. 
   maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi.
   

Ish vaqti resurslarini kishi-soatlarida ifodalash uchun, ko`rsatkichlarni belgilangan ish vaqti uzunligiga ko`paytiriladi.
«Ish vaqtidan foydalanish» qidalanish"n , ko`rsatkichlarni belgilangan ish a вақти узунлигига кўпайтирилади.
malda ishlangan ish vaqti fondi – belgilangan rejim asosida ishlangan vaqtni ifodalaydi. Odatdan tashqari ishlangan vaqt (bayram va dam olish kunlari, smenadan tashqari ishlangan)lar balansdan tashqarida ko`rsatiladi.
Uzrli sabablar bilan yo`qotishlarga quyidagilar kiradi:

• 
  betobligi sababli, yoki betob bolalarni boqish;
  
• 
  o`quv ta’tillari (sirtqi talabalar uchun, korxona tomonidan yuborilgan o`qish va malaka oshirishlar va h.k.);
  
• 
  qonun bilan belgilangan ishga kelmasliklar (davlat topshiriqlarini bajarish, masalan, voenkomatga yoki sudga chaqirilishi).
  

Ish vaqtini yo`qotuvlariga quyidagilar kiradi:

• 
  kun bo`yi to`xtab turishlar;
  
• 
  kechikib kelishlar, vaqtli ketishlar;
  
• 
  rahbariyat ruxsati bilan ishga kelmaslik;
  
• 
  yalpi ishga kelmaslik (ish tashlashlar va h.k.)
  

Balansning o`ng qismi yuqorida keltirilgan uch bo`limning yi¼indisidan tashkil topadi va kishi-kunlar va kishi-soatlarda ifodalangan maksimal imkoniyatli ish vaqti fondini bildiradi.
Masalan, avvalgi misolda keltirilganlarni quyidagi ma’lumotlar bilan to`ldiramiz: Aprel oyida ishga kelmasliklar (kishi-kunlarida): betobligi sababli – 56, o`qish tatillari – 20, progullar-4, rahbariyat ruxsati bilan – 12, qonun bo`yicha ishga kelmaslik – 60.
Ish vaqti balansini tuzamiz (kishi-kunlarida).

Ish vaqti resurslari	Ish vaqtidan foydalanish
1. Kalendar fondi - 9100 2. Bayram va dam olish kunlari – 2400 3. Tabel fondi – 6700 4. Navbatdagi mehnat ta’tillari – 4800 5. Maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi – 6220	1. Amalda ishlangan vaqt – 5868 2. Uzurli sabablar bilan ish vaqtini yo`qotish – 136 shu jumladan: betobligi sababli – 56 o`qish vaqti sababli – 20 qonun bo`yicha – 60 3. Ish vaqtini yo`qotish – 216 shu jumladan: kun bo`yi to`xtab turishlar – 200 progullar – 4 rahbariyat ruxsati bilan – 12 4. Maksimal imkoniyatli ish vaqti fondi – 6220 (5868+136+216)