Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti "moliya" kafedrasi

I. 

Uzoq muddatli aktivlar: 

asosiy  vositalar  (01),  nomoddiy  aktivlar  (04),  kapital  qo‘yilmalar  (08),  moliyaviy 

qo‘yilmalar (06), o‘rnatiladigan asbob-uskunalar (07).  

II. Aylanma aktivlar:  

 

ishlab  chiqarish  zahiralari  (10,  11,  15,  16)  tugallanmagan  ishlab  chiqarish,  tayyor 

mahsulot, pul mablag‘lari) debitorlar. 

 

 

Balansning passiv qismi ham 2 bo‘limdan iborat: 

I. Bo‘lim. Uz mablag‘larining manbalari: ustav kapitali, zahira kapitali, taqsimlanmagan 

foyda, kelgusi davr daromadlari va x.k. 

II.  Bo‘lim.  Majburiyatlar:  bankdan  olingan  kreditlar,  bankdan  tashqari  korxonalardan 

olingan qarzlar, olingan bunaklar va kreditorlik majburiyatlari. 

 

Balansdagi moddalar bo‘yicha ko‘rsatkichlar hisobot yili boshiga va hisobot davri oxiriga 

ko‘rsatiladi.  Bunday  tartib  urnatilishiga  sabab,  ikkala  muddatdagi  ma’ulumotlarni  o‘rganish, 

solishtirish  orqali  xo‘jalik  mablag‘lari  va  xo‘jalik  mablag‘larini  tashkil  topish  manbalarini 

o‘zgarib  borish  hisobot  xulosaga  kelish,  ma’lum  bir  zarur  fikrlarga  kelish  mumkin.  Xamda 

ularning natijasida oqilona qarorlar qabul qilish imkoniyati yaratiladi. 

 

Korxonalar balansi hisobot bir shakli sifatida o‘rnatilgan tartib O‘zbekiston Respublikasi 

Moliya  vazirligi  va  Davlat  Solik  inspeksiyasining  korxonalar  choraklik  va  yillik  buxgalteriya 

hisoboti  shakllarini  tuzish  bo‘yicha  ko‘rsatmasiga  asosan  andozadagi  blankalarga  tuziladi. 

Undagi ko‘rsatkichlar umumiy bir o‘lchov birligida, ya’ni pul ko‘rsatkichida aks ettiriladi.  

 

Bu  andozadagi  balans  blankasidagi  satrlar  bir  nechta  bo‘lib,  moddalari  ham  turlichadir. 

Ammo  undagi  moddalarning  nechtasida  ko‘rsatkichlar  aks  ettirilishi,  korxonaning  xalq 

xo‘jaligining  qaysi  tarmog‘iga  qarashliligiga,  korxona  qaysi  mulkchilik  shakliga 

asoslanganligiga, uning faoliyat mikyosi qay darajadaligi kabi omillarga bog‘liq bo‘ladi. 

Balansga qo‘yilgan talablar: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Balansning  ahamiyati  shundaki,  undagi  ma’lumotlar  asosida  korxona  faoliyati 

o‘rganiladi,  taxlil  etiladi,  ichki  imkoniyatlar  topiladi  va  umuman  korxona  boshqaruvi  uchun 

xizmat  qiladi.  Bundan  tashqari  iqtisodiyotdagi  tub  o‘zgarishlar  natijasida  vujudga  kelgan  turli 

mulkchilik  sharoitidagi  tashqi  foydalanuvchilar  (aksiyadorlar,  investorlar)  uchun  ham  korxona 

hisobot ma’lumotga ega bo‘lishida katta ahamiyat kasb etadi.  

 Balans  ikkala  qismi  jami  summalari  teng  bo‘lishi  shart  Bu  tenglik  aktivda  xo‘jalik 

mablag‘lari  passivda  esa  shu  mablag‘larning  manbalari  aks  ettirilishi  bilan  izohlanadi  Balans 

so‘zi tenglik tarozuning ikki pallasi degan ma’nolarni bildiradi. 

 

 

 

 

Бухгалтерия балансига қўйилган талаблар 

Баланснинг 

тўғрилиги 

Баланснинг 

реаллиги 

Баланснинг 

яхлитлиги 

Баланснинг 

изчиллиги 

Баланснинг 

тушунарлилиги 

---

Balansning  tuzilishi: