Termiz davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti

9.3.Turizmda litsenziya olish

Turistik firmaning turizm sohasidagi faoliyatining zaruriy sharti - unda litsenziya (ruxsatnoma)ning mavjudligidir. Turizm faoliyatini litsenziyalash turizmni tartibga solishning muhim bo’g’inidir. O’zbekistonda turizmni litsenziyalash bir necha yillar mobaynida amalga oshirilib kelinmoqda. Bu sohadagi ishni tashkil etishda ham muayyan tajriba to’plangan. 1994 yilda O’zbekiston Respublikasida turizm birinchi marotaba litsenziyalanadigan faoliyat turlariga kiritilgan edi. SHu jumladan, Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 19 apreldagi 215-sonli qarori bilan litsenziyalanishi lozim bo’lgan ba’zi bir faoliyat turlari joriy etildi (shu jumladan, turizm sohasida ham) va litsenziyalarni berilishini rasmiylashtirishga doir umumiy nizom ham tasdiqlandi. Litsenziyalash usullarini sinovdan o’tkazib borish, qonunchilik bazasini o’zgarishi va tahlil qilish va hal etishni talab qiladigan muammolarni vujudga kelishi bilan 1998 yillar «O’zbekiston respublikasida turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun ro’yxatdan o’tish va litsenziya berish qoidasi» yangi tahriri kuchga kiritildi. Ushbu qoida mulkchilik shakli va idoraviy mansubligidan qat’iy nazar yuridik shaxs maqomiga ega bo’lgan va turizm sohasiga amaldagi qonunchilikka muvofiq faoliyat yuritayotgan korxona, birlashma va tashkilotlarni ro’yxatdan o’tkazish va ularga litsenziya berish tartibini belgilab beradi. YAngi bosqichdan turizm sohasida faoliyat ko’rsatadigan ishtirokchilariga talab kuchaytirildi. SHuningdek litsenziyalarning bekor qilinishini (chaqirib olinishini) ko’zda tutuvchi holatlar belgilandi. Turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziya “O’zbekturizm” Milliy Kompaniyasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi komissiya qarori asosida beriladi. Turizm faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziya 5 yil muddatga beriladi. Litsenziya berilganligi uchun Respublikadagi eng kam ish haqqining 25 barobari miqdorida litsenziya yig’imi to’lanadi. Litsenziya yig’imi to’lovidan kelib tushadigan mablag’lar «O’zbekturizm» Milliy Kompaniyasi huzuridagi turizmni rivojlantirish markazlashtirilgan fondiga yo’naltiriladi. 2004 yil holatiga ko’ra «O’zbekturizm» milliy kompanisi tomonidan turizm sohasida faoliyat yuritish huquqini beruvchi 450 dan ortiq litsenziya berilgan. Ayni paytda korxona va tashkilotlar O’zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligini buzuvchi turli xil sabablarga ko’ra 70 ga yaqin korxonalar litsenziyadan mahrum etilganlar. Ko’pchilik mamlakatlarda, turagent va turoperator faoliyatini tartibga solish darajasida farqlar mavjud. Jumladan, rivojlangan mamlakatlarning turizm amaliyotida turoperatorlik va turagentlik faoliyatni litsenziyalashda litsenziya yig’imi miqdori, tavakkalchiliklarni sug’urtalash tizimi, ushbu sohada muayyan ma’lumotga ega bo’lishga doir talablarda farqlanish mavjud. Ushbu faoliyat turlarining belgilangan farqlari, maqsad va vazifalari, mijoz bilan o’zaro hamkorlik qilish tartibidan kelib chiqqan holda ushbu korxonalarni litsenziyalashga ham turlicha metodologik yondashuv amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasida turizm sohasidagi tadbirkorlik faoliyati tashkil topish va rivojlanishining dastlabki bosqichida ko’pchilik kishilar bir vaqtning o’zida turoperator va turagent faoliyatini farqlay olmasdan ushbu faoliyat bilan shug’ullana boshlashi albatta maqsadga muvofiq emas edi. Hozirgi bosqichda ushbu faoliyat sohasidagi tadqiqotlar va amaliyotdan kelib chiqqan holda Butunjahon Turistik Tashkilotining «Turizm sohasidagi faoliyat turlarini xalqaro tasniflash andozalari»ga muvofiq holda ushbu sohadagi faoliyat turlarini alohida ko’rsatgan holda umumiy litsenziyalash tizimini joriy etish zarurligi maqsadga muvofiqdir.