Termiz davlat universiteti «iqtisodiyot» fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

Iste’molchi  krediti.  Tijorat  banklari  tadbirkorlik  uchun  firmalarga, 

iste’molchilarga tovar sotib olish uchun qarz beradi. Buning natijasida iste’molchi 

krediti  paydo  bo’ladi.  Masalan,  AKSHda  banklar  iste’molchilarga  kredit 

kartochkalari beradi, ularga narxi 2500 dollarga qadar tovarlar harid etiladi, harid 

puli banklar va magazinlar bergan schyotga qarab to’lanadi. Bunday kredit g’oyat 

imtiyozli  bo’ladi,  uning  foizi  boshqacha  qarz  foizidan  kam  bo’ladi,  xatto  foizsiz 

ham bo’lishi mumkin. 

Iste’molchi krediti aholining iste’mol ehtiyojlarini qondi-rishga mo’ljallangan. 

U  tovar  va  pul  shaklida  bo’lishi  mumkin.  Xususan,  yakka  tartibda  uy-joy  qurish 

maqsadlariga  beriladigan  uzoq  muddatli  kreditlar  –  pul  shaklidagi  iste’molchi 

kreditlaridir. 

Davlat krediti. Banklar davlatga ham qarz beradi. SHu bilan birga undan qarz 

ham  oladi.  Bunda  davlat  krediti  paydo  bo’ladi.  Qarz  va  uning  foizi  byudjet 

hisobidan  qaytariladi.  Davlat  krediti  sharoitida  qarz  beruvchilar  kamdan-kam 

hollarda  banklar  bo’ladi.  Ko’pincha  bu  vazifani  aholi,  firma,  korxona  va 

tashkilotlar bajaradi. 

Davlat  qarzni  turli  shaklda,  avvalo,  davlat  zayomlari  shaklida  oladi.  Zayom 

davlatning  qarzdorlik  guvohnomasi  bo’lib,  u  qarzni  vaqti  kelganda  qaytarib  olish 

va  foiz  to’lashni  kafolatlaydi.  Zayomlarni  markaziy  va  mahalliy  xokimiyatlar 

chiqaradi. Zayomlar qarz haqi to’lash jihatdan foiz to’lanadigan, yutuq chiqadigan, 

ham yutuq, ham foiz beriladigan va ba’zan, foizsiz ham bo’ladi. 

Halqaro  kredit  –  bu  ssuda  kapitalining  halqaro  miqyosdagi  harakati  bo’lib, 

bu  harakat  tovar  va  valyuta  ko’rinishidagi  mablag’larni  qaytarib  berishlik, 

---

39 

 

muddatlilik va haq to’lashlik asosida berish bilan bog’liqdir. 

Halqaro  kredit  munosabatlarida  qatnashuvchi  sub’ektlar  bo’lib,  tijorat 

banklari, markaziy banklar, davlat organlari, xukumat, yirik korporatsiyalar hamda 

halqaro va regional moliya-kredit tashkilotlari hisoblanadi. 

2010 yilda tijorat banklari tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni 

qo’llab-quvvatlash maqsadida 2009 yildagiga nisbatan 1,4 barobar ko’proq kredit 

resurslarini  ajratish  ustuvor  yo’nalish  qilib  belgilandi.  SHu  bilan  birga, 

mikrokreditlarning darajasi esa 1,3 barobarga o’sishi kutilmoqda.