Termiz davlat universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti “pedagogika va psixologiya” yo’nalishi 2-bosqich 120 guruh talabasi jumayeva dilnozaning

2-BOB. B.F.Skinnerning operant asoslangan nazariyasi
B.F.Skinner g`oyalari juda keng amaliy ahamiyatini topdi. Muvaffaqiyatli izchil yaqinlashish strategiyasi va ijobiy qollab-quvvatlash texnikasi bixevioral treningining individ xulq-atvorini modifikatsiya qilish metodlari asosini tashkil qilgan. Ular taklifining aniq sohalari ortasida turli xil korinishdagi qorquv xavotirlanish va yopishqoq (miyaga ornashib qoladigan) holatlarni engib otish destruktiv xulq-atvorni ozgartirish muloqot konikmalariga orgatish, oziga ishonchni mashq qilish, gipertenziya, muskul zoriqishlari, migren, xavotirni davolashda qayta aloqa bilan treninglar otkazish. Operant metodikalar hali maktablarda tarbiya yoshidagi bolalarga ya`ni ruhiy kasalxona bemorlarga, hali qamoqxona mahbuslariga qollaniladi. Jetonli taqdirlash Senzibilitatsiya va desensibilyatsiya toxtatilgan vaqt yoki taym- aut metodikalari keng mashhurlikka erishdi. Kompyuterdan foydalanilgan holda dasturlashtirilgan oqitish B.F.Skinner tomonidan oylab chiqilgan tamoyillarga asoslanadi. Kopgina mutaxassislar Xulq-atvor korinishi texnologiyasi ning samaradorligini tan oladilar biroq, bunda metodning mexanikligini rahbarning avtoritarizmiga moyilligini va rivojlanishning ichki omillarini (inson fikri, hissiyoti, qiziqishi) rad etilishini ta`kidlaydilar va bu metodni haddan ziyod keng qollashda qollanilishidan ogohlantiriladi.

2.1. Xulq-atvor terapiyasi
Xulq-atvor terapiyasi - bu operant o'rganish tamoyillarini qo'llash orqali noto'g'ri yoki nosog'lom xatti-harakatlarni o'zgartirish uchun terapevtik usullar to'plami.Xulq-atvorni takrorlash usullariga asoslangan o'ziga bo'lgan ishonchni o'rgatish (mijoz tuzilmaviy munosabatlarda shaxslararo (shaxslararo) ko'nikmalarni o'rganadigan o'ziga ishonchni o'rgatish usuli) deb taxmin qilinadi. rol o'ynash) va o'z-o'zini nazorat qilish har bir inson uchun turli xil ijtimoiy munosabatlarda o'zini yanada muvaffaqiyatli tutishi uchun juda foydali. Biofeedback treningi migren, tashvish va tashvishlarni davolashda samarali bo'ladi. mushaklarning kuchlanishi va gipertenziya. Biroq, biofeedback qanday qilib tananing beixtiyor funktsiyalarini boshqarishga imkon berishi noma'lumligicha qolmoqda.
B.F. Skinner eng ishonchli tarzda atrof-muhit ta'siri bizning xatti-harakatlarimizni belgilaydi. Skinnerning ta'kidlashicha, xatti-harakatlar deyarli to'g'ridan-to'g'ri atrof-muhitdan mustahkamlash imkoniyati bilan bog'liq. Uning fikriga ko'ra, xatti-harakatni tushuntirish (va shunday qilib, shaxsni tushunish) uchun tadqiqotchi faqat ko'rinadigan harakatlar va ko'rinadigan oqibatlar o'rtasidagi funktsional munosabatlarni tahlil qilishi kerak. Skinnerning ishi psixologiya tarixida misli ko'rilmagan xulq-atvor fanining yaratilishiga asos bo'ldi. Ko'pchilikning fikriga ko'ra, u bizning davrimizning eng hurmatli psixologlaridan biridir.
Burres Frederik Skinner o'z davrining eng mashhur psixologlaridan biri edi. Aynan u bugungi kunda fanda bixeviorizm deb ataladigan yo'nalishning kelib chiqishida turgan. Hatto bugungi kunda ham uning o'rganish nazariyasi o'ynaydi muhim rol psixologiya, pedagogika, menejment bo'yicha.
Olim tajribalari
Skinner nazariyasi uning asosiy asarlaridan birida batafsil bayon etilgan, u "Organizmlarning xatti-harakati" deb nomlangan. Unda olim operant konditsionerlik deb ataladigan tamoyillarni bayon qiladi. Ushbu tamoyillarni tushunishning eng oson yo'li olimning eng tipik tajribalaridan birini ko'rib chiqishdir. Sichqonchaning vazni normaning 80-90% gacha kamaygan. U Skinner qutisi deb ataladigan maxsus qurilmaga joylashtiriladi. U faqat kuzatuvchi eksperimentator ko'rishi va nazorat qilishi mumkin bo'lgan harakatlarni bajarish imkoniyatini beradi