Termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi umumiy yer bilimi


–MAVZU: UMUMSAYYORAVIY RELYEF SHAKLLARINING



Download 380,23 Kb.
Pdf ko'rish
bet16/42
Sana31.12.2021
Hajmi380,23 Kb.
#228853
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   42
Bog'liq
umumiy yer bilimi

8–MAVZU: UMUMSAYYORAVIY RELYEF SHAKLLARINING 

JOYLASHUVI. 

 

R E J A. 

                                  

1. Yer yuzasida kuruklik va suvlik nisbati.  

2. Materik va kit'a tushunchasi 

3. Umumsayyoraviy relyef shaklarining joylashuvidagi asosiy konuniyatlar 

 

1. Relyef xosil kiluvchi ichki kuchlar.  



2. Tashki kuchlar – Nurash va uning turlari. 

2.1 Shamollar, suv, yer osti suvlari ta'sirida xosil bulgan relyef shakllari. 

1. 

Yer pustining sifat jixatdan fark kiluvchi ikki tipi –  materik va okeanlar 



pustlari tipiga planeta relyefining ikki asosiy boskichi materiklar yer yuzasi va 

Dunyo okeani tubi tugri keladi. 

          Okean satxidan past joylashgan yerlar dippresiya deyiladi. Ularning maydoni 

800 ming km.kv.mas: Kasbiy buyi p.t. – 28 m, Turfon –154, Ulik –392. 

 

Yer yuzasi satxidan 0-200  m balandlikkacha joylashgan kismlar past 



tekisliklar deyiladi. Kuruklikning eng katta maydonini 48,2 mln km.kv tashkil 

kiladi. 


 

Undan keyin balandlik boskichi 200 m dan 500 m gacha bulib, kir va 

platolardan iborat. Platolar  yuzasi yassi, tekis kirlarniki esa past baland buladi . 

Kirlar bilan platolar maydoni 33 mln km.kv ga teng. 




 

27 


 

500 mdan yukori toglar joylashadi. Balandligiga karab toglarni past urtacha 

va baland toglar ajratiladi. Chukkilari 1000 m dan yukori kutarilmaydigan toglar 

past toglar deyiladi. Mas: Kozogiston  past toglari Umumiy maydoni 27 mln 

kv.km.  Urtacha toglarning balandligi 1000 m dan  2000 m gacha 2000 m dan 

yukori kutarilgan toglarni baland toglar yoki Alp tipidagi toglar deyiladi. Ular atigi 

16 mln km.kv maydonini egallaydi. 

 

Yer yuzasining baland kutarilgan kismlari odatda juda past baland



 

birtomonga  yunalgan  kator toglar-tog tizmalaridan iborat buladi. Toglar 

tizmalarini vodiylar bir biridan ajratib turadi. Keng maydonlarni egallagan tog 

sistemalari togli ulkalar deyiladi.  

 

Uncha baland bulmagan yerlarning kupchiligini tashkil etishi materikda 



tabiatni zonal bulishiga kulaylik tugdiradi. 

 

Togli ulkalarda va kirlarda tabiat sharoit kompleksi balandlikning 



uzgarishiga karab maxalliy uzgarishlarga uchraydi. 

 

Tabiiy tarixiy zonalar doirasida balandlikka karab tabiiy sharoitning 



uzgarishi vertikal mintakalanish deyiladi. 

 

Okean tagi xam kuruklik kabi, chukurlikka karab boskichlarga ajratiladi . 0 



dan 2000 m gacha materik sayozligi materiklarning okean satxidan past yuzasi 

joylashgan . Undan chukurda suv osti yuzasi yuzasi ancha keskin uzgardi va uning 

kiyaligi oshadi. Bu materig yon bagirlari undan keyin materik etagi keladi. Bu 

uchala boskich materikning suv osti chekkasini tashkil etadi. U 2440 m 

chukurlikkacha davom etadi.  

 

Kuruklik materik sayozligi va materig yon bagri bilan birgalikda yer 



yuzasining 40% ni tashkil etib, materik palaxsalarini xosil kiladi. Undan narida 

2440 m dan 6000  ming chukurlikkacha dunyo okeani tubi joylashgan, uning yer 

yuzasining 55% ni tashkil etadi. Dunyo okeanining urtacha chukurligi 3600 m. 

 

Matreiklar kuruklik yer pusitining izostatik muvozanatlashgan va muayyan 



geologik tuzilishga ega bulgan yirik kismlardir, uning atrofi  turli geologik 

davrlarda xosil bulgan burama bilan uralgan kadimgi bitta yoki bir necha 

platformalardan tarkib topadi. Materiklar oltita: Yevrosiyo, Afrika, Shimoliy 

Amerika, Janubiy Amerika, Antarktida, Avstraliya. 

 


Download 380,23 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish