Termiz davlat universiteti fuqarolik jamiyati

Ishdan mahrum bo‘lgan shaxslarning ijtimoiy kafolatlari.

“Aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risida"gi qonunda ishsiz shaxslarga moddiy madad berishga oid kafolatlar aniq ko‘rsatilgan. Unga muvofiq davlat ishsiz shaxslarga quyidagilarni kafolatlaydi. Mazkur qonunning 25-moddasida mehnat shartnomasi alohida asoslarga ko‘ra bekor qilinganda xodimlarga moddiy madad berish uchun qo‘shimcha kafolatlar belgilangan (MKning 67-moddasi). Buning ma’nosi shundan iboratki, agarda mehnat shartnomasi Mehnat kodeksining 89, 98-moddasi 100-moddaning 1, 2 va 6-bandlari, shuningdek 106-moddaning 2-bandiga asosan bekor qilinganda, ish qidirish davrida ikki oydan ortiq bo‘lmagan davr mobaynida xodimlarning o‘rtacha oylik ish haqi saqlanadi. Bunda xodimga to‘langan bir oylik ishdan bo‘shatish nafaqasi ham qo‘shib hisobga olinadi. Bu kafolatlar mulqdor o‘zgargani sababli korxona rahbari, uning o‘rinbosarlari, bosh hisobchi bilan tuzilgan mehnat shartnomasi bekor qilingan hollarda ham tatbiq etiladi.

Agar ishdan bo‘shatilgan xodimlar mehnat shartnomasi bekor qilin­gan kundan boshlab o‘n kalendar kun mobaynida mahalliy mehnat organida ish qidirayotgan shaxs sifatida ro‘yhatdan o‘tsa, mahalliy mehnat organining ma’lumotnomasiga binoan uchinchi oy uchun ham oldingi ish joyidan o‘rtacha ish haqi olish huquqiga ega. Ish topib berilmagani sababli kasbi bo‘yicha qayta o‘qitilayotgan yoki ishlab chiqarishdan ajralgan holda malakasini oshirayotgan xodimlarga belgilangan tartibda va miqdorda stipen­diya to‘lanadi. Qonunda ish beruvchi nochor, bankrot deb topilgan vaziyatlarda, u bilan mehnatga oid munosabatlarda bo‘lgan xodimlar ish haqi va o‘zlariga tegishli boshqa to‘lovlar bo‘yicha boshqa barcha kreditorlar talablariga nisbatan ko‘proq imtiyozli huquqlarga ega ekanligi belgilab qo‘yilgan.
Tugatilayotgan korxonaning mablag‘i bo‘lmagan xolatda, xodimlarga uning huquqiy vorislari mablag‘lari hisobidan kompensatsiya, huquqiy vorislar bo‘lmagan taqdirda esa, ish bilan ta’minlashga ko‘maklashish davlat jamg‘armasi mablag‘laridan to‘lanadi. Bundan tashqari korxona, muassasa va tashkilotlar tugatilishi, xodimlar soni (shtati) qisqartirilishi munosabati bilan ishdan ozod etilgan shaxslar, mehnat shartnomasi bekor qilingandan keyin 10 kun ichida mehnat organlarida ro‘yxatga olingan, kasbi bo‘yicha qayta o‘qitilayotgan yoki ishlab chiqarishdan ajralgan holda malakasini oshirayotgan xodimlarga dastlabki uch oy davomida oldingi ishidagi o‘rtacha ish haqidan kam bo‘lmagan miqdorda stipendiya to‘lanadi. Mehnat organlari, korxona, muassasa va tashkilotlarning boshqa korxona, muassasa va tashkilotlardan ishdan bo‘shatilayotgan shaxslarni ishga qabul qilishda ularning o‘qishini tashkil etish harajatlarini to‘liq yoki qisman qoplashi mumkin.
Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisa tufayli yoki o‘zlariga bog‘liq bo‘lmagan sabablarga ko‘ra kasb kasalligiga yo‘liqish natijasida ishdan mahrum bo‘lgan hamda ishga joylashishga va kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash, malakasini oshirishga muhtoj shaxslar ishdan ozod etilgan xodimlarga tenglashtiriladi. Mehnat kodeksining 100-moddasi 1-bandi bo‘yicha ishdan ozod etilgan va ishsiz deb e’tirof etil­gan, pensiya ta’minoti to‘g‘risidagi qonun xujjatlariga muvofiq pensiyaga chiqish uchun talab etiladigan umumiy mehnat stajiga ega bo‘lgan shaxslarga qonun xujjatlarida belgilangan umumiy asoslar bo‘yicha pensiya tayinlash muddatidan ikki yil oldin pensiyaga chi­qish huquqi beriladi.
YUqorida ta’kidlanganidek, aholini ish bilan ta’minlash to‘g‘risidagi qonunda ishsiz shaxslarga moddiy madad berishga oid kafolatlar aniq ko‘rsatib o‘tilgan. Unga muvofiq davlat tomonidan ishsiz shaxslarga quyidagilar kafolatlanadi: