Termiz Davlat Universiteti Fizika -matematika fakulteti Fizika talim yõnalishi 203-guruh talabasi Ismatova Mohlaroyimning optika fanidan tayyorlagan kurs ishi

Kristall jismlarda, shuningdek, ba’zi izotrop suyuqliklarda nurning ikkilanib sinishidan tashqari, qutblanish tekisligining aylanishi deb nom olgan yana bir hodisa kuzatiladi. Bu hodisa birinchi bo‘lib, fransuz fiziklari Arogo va Frenellar (1816 yil) tomonidan kashf qilindi va o‘rganildi. Qutblanish tekisligining aylanish hodisasi quyidagicha: agar 12.2-rasmda tasvirlangan qurilmada polyarizator va analizator shunday o‘rnatilsaki, ularning tebranish tekisliklari ayqashtirib (ayqash nikollar) qo‘yilsa, u holda R plastinka bo‘lganda S manbadan chiqqan yorug‘lik analizator orqali o‘tmaydi. Agar P plastinka o‘rniga kristall kvarsdan uning optikaviy o‘qiga perpendikulyar qilib qirqib olingan xuddi shunday yassi-paralell plastinka qo‘yilsa analizatorning ko‘rish maydoni yorishadi. Sungra analizator biror burchakga burilsa, u holda analizatorning ko‘rish maydoni yana qorong‘i bo‘lib qoladi. Bundan polyarizator orqali o‘tgan yorug‘likning qutblanish tekisligi kvars plastinkada biror burchakga buriladi, degan xulosa chiarish mumkin. Bu burilish kattaligi analizator orqali o‘tgan nurni so‘nish uchun analizator burilgan qo‘shimcha burchak bilan aniqlanadi. kvarsda ikki xil strukturaviy modifikatsiya mavjud bo‘lib, ulardan biri yorug‘likning qutblanish tekisligini (nur bo‘ylab tushuvchi yorug‘likka qarshi qaralganda) o‘nga (soat strelkasi bo‘ylab) aylantiradi, ikkinchisi esa chapga aylantiradi (soat strelkasiga qarshi). Qutblanish tekisligining aylanishi buruvchi qatlam qalinligiga to‘g‘ri proporsional ekanligini tajriba ko‘rsatadi.