Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

15.1-rasm. Axborot texnologiyalari soahsidagi jinoyatlar 
 
 
 
 
 

---

77 
 
16-MAVZU: JISMONIY XAVFSIZLIK 
MA’RUZA MASHG’ULOTI REJASI: 
16.1. Axborot manbalarini fizik ximoyalash tizimi 
16.2. Axborotni injener ximoyalash 
 
Tayanch  so‘z  va  iboralar:
 
Ob’ektlarni  injener  himoyalash  va  texnik  qo‘riqlash,  Axborot 
manbalarini fizik ximoyalash tizimi, Avtonom qo‘riqlash tizimi.
 
 
 Axborot  manbalarini  fizik  ximoyalash  tizimi  niyati  buzuqning  ximoyalanuvchi  axborot 
manbalariga  suqilib  kirishini  oldini  oluvchi  hamda  tabiiy  ofatdan,  avvalo  yong‘indan, 
ogoxlantiruvchi vositalarni o‘z ichiga oladi. 
Injener  konstruksiyalar  taxdid  manbalarini  axborot  manbalari  tomon  xarakati  (tarqalishi) 
yo‘lida ushlab qoluvchi to‘siqlarni yaratadi. 
 Axborotga taxdidlarning turlari va ro‘y berishi vaqtining noaniqligi, axborotni himoyalovchi 
vositalarining ko‘p sonliligi va turli – tumanligi, favqulot vaziyatlardagi vaqtning tanqisligi axborotni 
fizik himoyalash vositalarini boshqarishga yuqori talablar qo‘yadi. 
Boshqarish qo‘yidagilarni ta’minlashi lozim: 

  axborotni himoyalashning umumiy prinsiplarini amalga oshirish; 

  axborotni  fizik  himoyalash  tizimini  va  uni  sirqib  chiqishidan  himoyalash  tizimini  yagona 
doirada ishlashini muvofiqlashtirish; 

 
axborotni himoyalash bo‘yicha operativ qaror qabul qilish; 

  himoya choralarining samaradorligini nazoratlash. 
Fizik  himoyalash  tizimini  boshqarish  bo‘yicha  me’yoriy  xujjatlar  axborotni  himoyalash 
bo‘yicha  yo‘riqnomalarda  o‘z  aksini  topgan.  Ammo  yo‘riqnomalarda  barcha  vaziyatlarni  hisobga 
olish  mumkin  emas.  Fizik  himoyalash  tizimining  vositalari  vaqt  tanqisligi  sharoitida  notipik 
vaziyatlar sodir bo‘lganida to‘g‘ri xulosa qabul qilinishini ta’minlashi lozim. 
Fizik  ximoyalash  tizimining  tarkibi  turli  –  tuman:  oddiy  qulfli  yog‘och  eshikdan  to 
qo‘riqlashning  avtomatlashtirilgan  tizimigacha.  Fizik  ximoyalash  tizimning  umumlashtirilgan 
sxemasi 7-rasmda keltirilgan. 
Ob’ektlarni injener himoyalash va texnik qo‘riqlash zaruriyati statistika orqali tasdiqlanadi, 
ya’ni suqilib kirishlarning 50% dan ko‘prog‘i xodimlar va mijozlar tomonidan erkin foydalaniladigan 
ob’ektlarga amalga oshirilsa, faqat 5 % kuchli qo‘riqlash rejimli ob’ektlarga amalga oshiriladi.