Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti muhandislik geodeziyasi va topografik chizmachilik

5-kun
Topografik kartalardan usimlik va tuprok – grunt koplamini urganish.
Topografik kartalardan mamlakatimiz xalk xujiligining turli tarmaklaridan,
ayniksa, kishlok xujaligi va urmon xujalida foydalanilishi ularda joyning usimlik va
tuprok – grunt koplamini mukammal tasvirlashni talab kiladi.
Topografik kartalarni urganish natijasida urmon, daraxtzor, butazor, utlok va
boshkalar xakidagi malumotlarni bilib olamiz.
Usimlik va tuprok – grunt koplamining topografik kartalarda kursatilishi
kartaning masshtabiga va ularning maydoniga xamda axamiyatiga boglik. Karta
masshtabida egallaydigan joyi (maydoni) 4 mm. kv dan katta bulgan usimlik va
tuprok – grunt koplami karta masshtabida kursatiladi. Lekin orientir axamyatidagi
yakka daraxtlar, urmon ichidagi ekinzor va shu kabilar, garchi maydoni kartada
4mm.kv dan kichik bulsa xam masshtabsiz shartli belgi bilan tasvirlanadi. Usimliklar egallagan maydonning chegarasi nuktalar bilan kursatiladi. Biror shunday maydonning chegarasida daryo, soy, kanal, yul, zovur, arik kabi uzunasiga chuzilib ketgan tafsilotlarni ifodalovchi shartli belgilar maydonning chegarasi bulib xizmat kiladi. Daraxtlarning urtacha balandligi 4 m dan katta bulgan daraxtzorlarning konturlari urmon shartli belgisi bilan kursatiladi. Boshka tafsilotlardan ajralib turishi
uchun urmonning konturlari yashil rangga buyaladi.
Urmondagi daraxtlarning 80 foizdan kuprogini igna bargli daraxtlar tashkil
etsa- urmon konturi ichiga igna bargli urmon shartli belgisi, 80% dan ko’progini
yaprokli daraxtlar tashkil etsa –yaprokli daraxtlar urmanning shartli belgisi, igna
bargli va yaprokli daraxtlar aralash usayotgan bulsa – aralash urman shartli bulgisi
kuyiladi . Urmandagi daraxtlarning 80% dan kuprogi fakat bir turdagi daraxtdan
iborat bulganda urmonning turini kursatuvchi shartli belgi yoniga shu daraxtning
nomi yozib kuyiladi. Masalan, shartli belgi yoniga (sosna) karagay deb yozilishi bu
urmonda karagay 80% dan kuprok ekanligini bildiradi. SHartli belgi yonidagi
rakamlar shu urmonda katta foizni tashkil etgan daraxtlarning urtacha balandligi,
yugonligini xamda bir-biridan kancha uzokda joylashganligini bildiradi. Kesilgan, ut tushgan, siyrak va shamol sindirgan daraxtzor, daraxtlarining buyi 4 m dan
oshmaydigan urmonlar boshka urmonlardan maxsus shartli belgilar bilan ajratib
kursatiladi. Topografik kartalarda urmon ichidan utgan yullar va kesilgan daraxtlar
tashib chikiladigan yullar xamda urmon kvartallari xam kursatiladi. Kesilgan
daraxtlar tashib chikiladigan yullarga kuyilgan rakamlar yulning kengligini, urmon
kvartallari ichidagi rakamlar esa kvartallarning nomerini bildiradi.
Butazor xam urmon kabi igna bargli, yaprokli va aralash daraxtlar usib turgan
butazorga ajratib tasvirlanadi. Uning shartli belgisi yoniga butalarning urtacha balandligi yozib kuyiladi. CHakalakzor ,saksovul usib turgan joy , er bagirlab