Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti zooinjeneriya,veterinariya va ipakchilik kafedrasi veterinariya mikrobiologiyasi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ AGROTEXNOLOGIYALAR VA INNOVATSION RIVOJLANISH INSTITUTI
ZOOINJENERIYA,VETERINARIYA VA IPAKCHILIK KAFEDRASI
VETERINARIYA MIKROBIOLOGIYASI
FANIDAN 1-AMALIY MASHG’ULOTI
MAVZU: OZIQ MUHITLARINI TAYYORLASH. MIKROORGANIZMLARNI O‘STIRISH. SOF KULTURA AJRATIB OLISH USULLARI
Oʻqituvchi : assistent A.Chorshambiyev
Mashg’ulotning maqsadi: Asosiy oziq muhitlar va ularni tayyorlash usullari bilan tanishish.
Material va jihozlar: Oziq muhitini tayyorlash uchun ingrediyentlar (go’sht suvi, pepton, agar-agar, jelatina, kimyoviy toza osh tuzi); GPA, GPB, Kitt-Tarossi, Endo, Levin muhitlari, tarozi toshlri bilan, voronka, Petri kosachasi, tiqinli probirkalar, kolbalar, paxta dokali filtr, elektr plitka, shtativ, pH ni aniqlash uchun Mixaelis komparatori, lakmus qog’oz, mavzuga oid plakatlar.
Har qanday mikrobiologik ish, shuningdek, amaliy vazifalarni bajarish mikroorganizmlarni o’stirish uchun oziq muhitlarini tayyorlash bilan bog’liq.
Mikrobiologiyada mikroorganizmlarni o’stirish, to’plash, saqlash, aniqlash, ularni ajratib olish, ulardan har xil biologik preparatlar va mahsulotlar (toksinlar, antibiotiklar va boshqalar) olish uchun oziq muhitidan ko’p foydalaniladi.
Har qanday oziq muhitida mikroorganizmlaning o’sishi va rivojlanishi uchun optimal sharoit yaratilgan bo’lib, quyidagi talablarga javob berishi kerak: tarkibida yetarli miqdorda organogen elementlar -azot, uglerod, kislorod, vodorod; fosfor, oltingugurt, kaliyli anorganik birikmalar, makro- va mikroelementlar, o’sish faktorlari bo’lishi kerak.
0,5% NaCl, pH muayyan darajada, namligi yetarli, steril, tiniq bo’lishi shart.
Agar-agar - dengiz suv o’tlaridan olinadigan azotsiz organik modda, oziq muhitni zich holatga keltiradi.
Pepton - oqsillar parchalanishidagi oraliq mahsulot, shirdondan tayyorlanadi. Aminokislota, peptidlarga boy.
Jelatina - hayvonlar oqsili. Tog’ay va suyaklarni qaynatib olinadi, azotli nordon mahsulot.
Oziq muhitlar kelib chiqishi, konsistensiyasi, ishlatilishi bo’yicha klassifikatsiyalanadi. tabiiy, sun'iy va sintetik oziq muhitlar farqlanadi. Tabiiy oziq muhitlar hayvonot va o’simlik mahsulotlaridan (go’sht, sut, tuxum, qon zardobi, sabzavotlar, kazein va boshqalardan) tayyorlanadi. Sun'iy oziq muhitlar hayvonot va o’simlik mahsulotlari, mineral tuzlardan tayyorlanadi (GPB, GPA, GPJ). Sintetik oziq muhitlar tarkibi aniq nisbatlarda olingan kimyoviy toza moddalar-aminokislotalar, uglevodlar, vitaminlar, mineral tuzlardan tayyorlanadi (Saburo, Chapek muhitlari).
Konsistensiyasiga ko’ra oziq muhitlar:
Suyuq, zich, yarim suyuq va quruq bo’lishi mumkin. Suyuq muhitlarga GPB, Peptonli suv, sut va h.k.Iar kiradi. Oziq muhiti zich bo’lishi uchun GPBga 2-3 %, yarim suyuq bo’lishi uchun 0,15-0,7 % agar-agar qo’shish lozim. GPJ tarkibida 20% jelatina bo’lishi kerak. Hozirgi vaqtda har xil miqdorda ishlatiladigan ko’pgina oziq muhitlar quruq holda ishlab chiqiladi. Quruq oziq muhit qopqog’i zich berkitiladigan shisha idishlarda sotiladi (uglevodlar va ko’p atomli spirtlar bo’lgan Gissa muhiti, Endo, Ploskirev muhiti, baktoagar J, quruq oziq agari va boshqalar).
Ishlatilishiga ko’ra oziq muhitlar oddiy, maxsus va differensial -diagnostik turlariga bo’linadi. Maxsus oziq muhitlar oddiy oziq muhitlarda rivojlanmaydigan mikroblarni o’stirishda ishlatiladi. Selektiv, elektiv, to’plovchi oziq muhitlar ham maxsus muhit turlari hisoblanadi. Selektiv oziq muhiti tekshirilayotgan materialdan (har xil bakteriyalar aralashmasi) faqat ma'lum turdagi mikroblarni o’stirishda ishlatiladi. Elektiv oziq muhiti faqat ma'lum turdagi mikroblarni o’stirishda ishlatiladi, boshqalari yo’qotiladi (anaeroblar, sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalar, ichak tayoqchasi, gemolitik stafilokokklar, proteolitik mikroorganizmlar va boshqalar uchun tayyorlanadigan oziq muhiti).
Differensial-diagnostik oziq muhitlar
(Gissa, Endo, Ploskirev muhiti, baktoagar va boshqalar) bakteriyalarni fermentativ xossalariga qarab aniqlashga imkon beradi.
Mikrobiologiya amliyotida asosan: go’sht-peptonli bulon, go’sht-peptonli agar va go’sht-peptonli jelatina ishlatiladi. Go’sht suvini tayyorlash uchun yangi so’yilgan mol yoki ot go’shti ishlatiladi. Buning uchun go’shtni pay, suyakdan ajratib, qiymalagichdan o’tkaziladi. Chiqarilgan qiymaning ustiga sovuq suv quyiladi (1:2 nisbatda), aralashtirib, bir sutka salqin (4-6°C li) joyga qo’yiladi yoki ikki soat 37 C da saqlanadi, so’ngra bir soat qaynatilib paxta-doka flltrda filtrlanadi.
Filtrni siqib olib, filtratga oldingi hajmiga yetguncha suv qo’shiladi. Keyin uni shisha idishga solib, avtoklavda 120°C issiqda 20-30 daqiqa sterillanadi.