Temperament va xarakter va qobilyat. Reja

B.M.Teplov 
haqli ravishda aytgandek, 
psixologik xususiyat har taraflama ahamiyatga ega bo`lib, ular xarakterning ham, 
qobiliyatning ham tabiiy asosini tashkil qiladi. Umumiy tipdagi xususiyatlar kuchda va 
tonusda ifodalanadigan faollik, vazminlik, in`ikos va harakat jarayonlarining sezgirlik 
darajasi, shubhasiz qobiliyatning tashkil topishiga ta`sir qiladi. 
Badiiy tipning xarakterli belgisi shundaki, ular birinchidan, voqelikni yaxlit, to`la va 
jonli tarzda idrok etadilar, qolbuki mutafakkirlar uni bo`lib-bo`lib qabul qiladilar va shuning 
bilan go`yo uni jonsizlantiradilar. 
Ikkinchidan, badiiy tip vakillarida tasavvur abstrakt fikrlashdan ustun bo`ladi. 
Fantaziya - deydi I.P.Pavlov - bu badiiy qobiliyat bo`lib birinchi signal tizimiga tegishlidir
. 
Fikrlovchi tipda esa aql nazariy bo`lib, u so`z bilan bog`liqdir. 
Uchinchidan, badiiy tip yuksak emosionallik bilan ajralib turadi, chunki birinchi signal 
tizimi I.P.Pavlov tili bilan aytganda asosiy emosional fondni tashkil qiluvchi miya qobiqi 
bilan yaqin bog`liqdir. badiiy tip hayajonli, muqarrar, emosional tipdir degan edi I.P.Pavlov 
va aksincha, mutafakkir tipda emosional fon va birinchi signal tizimi zaif bo`lsada, lekin u 
sog`lom va soddadil odam bo`ladi. 
Ko`pchilik olimlar vunderkindlar jismonan zaif deb biladilar. Lekin bu xulosa 
noto`g`ri. Vunderkindlarning hammasi aqlan va jismonan soppa soq. Buni isbotlash uchun 
20-yillarda amerikalik psixologlar tomonidan tadqiqotlar o`tkazilgan. Bu tadqiqotga 
A.Termen boshchilik qilgan. Ular tadqiqot uchun 15000 o`quvchilarni o`g`il bola va qizlarni 
saralab oldilar. Ular umumiy aqlan rivojlangan, o`ziga xos xususiyatli 6 yoshdan 12 
yoshgacha bo`lgan bolalar edi. Saralash jarayoni test natijalari va o`qituvchilarning 
tavsifnomasi asosida o`tkaziladi. So`ng bu o`quvchilar 10 yil mobaynida tadqiq etiladilar.
Bu o`quvchilar boshqalarga nisbatan sog`liqlarining farqi yo`q, ular ham kasal bo`ladilar, 
asablari charchaydi. Lekin baribir ular boshqalarga nisbatan sog`lom, har tomonlama 
rivojlangan yetti muchali sog` bolalardir. 
Rus psixologi