Temperament va xarakter va qobilyat. Reja

V.P.Yagunkovaning 
ma`lumotlari bo`yicha idrok qilishning aniqligi va 
xotirasi bilan, yangi original obraz va syujetlar tuzishdagi tafakkur kuchi va tasavvur bilan, 
ijodiy vaziyatning yengilgina yuzaga kelishi bilan, so`z boyligi va til sezgisi bilan 
farqlanadilar. Ba`zi birlarida voqelikka mulohazali, mantiqiy munosabatda bo`lish ustun 
tursa, boshqalarida obrazli emosional munosabat ustundir, uchinchilarida esa bularning har 
ikkisi ham mujassamdir. V.P.Yagunkova sinaluvchilarning adabiy qobiliyatini tashxis 
qilishda quyidagi ko`rsatkichlarni mezon tariqasida oladi, chunonchi a) idrok etish va 
xotiraning aniqligi; b) emosional ta`sirchanlik; v) tasavvurning kuchi va jonli tilni his qilish 
kabilar. 
S.P Kudryavseva 
tadqiqotida ilk o`spirinning adabiy qobiliyati ikki tipga ajratiladi, 
ya`ni adabiy-tanqidiy tip va badiiy-ijodiy. Birinchi tipda badiiy asarlarni tushunchalar 
asosida tahlil?ilishning o`sganligiga e`tibor qilinadi. Ikkinchi tipda adabiy asarlarni o`qish 

---

vaqtida va adabiy mavzuga bayon yozishda hayajonlanish, ijodiy yondashishga ahamiyat 
qaratiladi. 
V.A.Kruteskiy 
matematik qobiliyat tuzilishiga quyidagilarni kiritadi: 
1)
Qobiliyatda bolalarning matematik materialni qabul qilish borasidagi qobiliyatiga 
matematik ob`ektlar, munosabat va amallarni shakl holiga keltirib idrok qilish matematik 
materialga o`ziga xos "yig`ma" analitik-sintetik ishlov berish qobiliyati qayd qilish lozim 
2)
Qobiliyatli o`quvchilarning fikrlashi quyidagilar bilan: a) miqdoriy va fazoviy 
munosabatlar, sonlar va belgilar simvolikasi sohalarida mantiqiy fikrlash qobiliyati; b) 
matematik materialni tez va keng umumlashtira olish; v) matematik mulohazalar jarayonida 
qisqacha aqliy xulosalar yordamida fikrlashga moyillik; g) fikrlash jarayonlarining 
nihoyatda moslashuvchan va harakatchanligi; d) yechishda ravshanlik, soddalik, rasionallik 
va ixchamlikka intilish 
3)
Matematik axborotni xotirada saqlash va hokazo. 
Matematik qobiliyatning borligini tahmin qilishga asos bo`ladigan tashqi alomatlarni 
belgilash mumkin. Muallif tahminicha bular quyidagilardir: 
1)
 
o`quvchining matematikaga oid ochiq-oydin qiziqishini namoyish qilishi, hech kim 
majbur qilmasdan, o`zining bo`sh vaqtini sarflab, matematika bilan bajonidil 
shug`ullanishga moyillik; 
2)
 
muayyan matematik ko`nikma va malakalarni odatdagidan kichikroq yoshda 
o`zlashtirish qobiliyati; 
3)
 
matematikani o`zlashtirish sohasida tez siljib borish; 
4)
 
matematik taraqqiyot va yutuqlarning yuqori darajasi. 
Mamlakatimiz psixologi