Temir uglerod qotishmalari

TEMIR UGLEROD QOTISHMALARI


Temir-uglerod holat diagrammasi
Tizim holatining haroratga va konsentratsiyasiga qarab o‘zgarishini ko‘rsatuvchi diagrammaga holat diagrammasi deb ataladi.
Tizim bir tashkil etuvchidan iborat bo‘lsa - bir komponentli bo‘lsa, uning holat diagrammasi bir to‘g‘ri chiziq – harorat o‘qi bilan ifodalanadi. O‘qdagi nuqtalar tizimni muvozanat haroratini ko‘rsatadi. Ikki komponentli tizimda abssissalar o‘qining har bir nuqtasi har qaysi komponentning ma’lum bir miqdoriga to‘g‘ri keladi.
Mashinasozlikda sof metallardan foydalanish nihoyatda cheklangan. Hamma vaqt ham ular samarali va kerakli xossalarga ega bo‘lavermaydi. Metallar hamma vaqt ham bir yo‘la bir necha kerakli xossaga, masalan, ham qattiqlik, ham plastiklikka ega bo‘lmaydi.
Qotishmalarning holat diagrammasi deb, qotishmalarning holatini harorat va kimyoviy tarkibiga qarab o‘zgarishini ko‘rsatuvchi chizma tasavvuriga (grafikka) aytiladi. Bunday grafiklar asosan termik tahlil yordamida tuziladi. Holat diagrammasi qotishmalar nazariyasining muhim qismini tashkil etadi.
Holat diargammalari muvozanat holatlar uchun ya’ni juda kichik tezlikda yoki uzoq vaqt qizdirilganda qotishma erishadigan holat uchun quriladi. Ko‘pincha bu diagramma muvozanat diagrammasi deb ham ataladi, chunki u ayni sharoitda (ma’lum harorat va ma’lum miqdorda) qanday fazalar muvozanatda turganligini ko‘rsatadi.
Holat diagrammalari orasida eng katta ahamiyatga egasi - bu temir-uglerod (Fe-C) diagramma holatidir. Buning sababi shuki, texnikada temir-uglerodli qotishmalar juda keng qo‘llaniladi. Fe-C holat diagrammasi temir-uglerod qotishmalarining tuzilishi to‘g‘risida to‘liqma’lumot beradi. Temir-uglerod (Fe-C) qotishmalarni va termik ishlov berish jarayonlarini o‘rganish 1868-yilda e’lon qilingan D.K.Chernovning maqolasi bilan boshlanadi.
Po’lat, cho’yanlarning komponentlari, fazalari va strukturasini tashkil qiluvchilar, ularning hosil bo’lish sharoitlari, xossalari va ta’riflari

7.1-rasm. Temir-uglerod holat diagrammasi