Темир йыли давлатимизнинг асосий транспорт турларидан бири щисобланади

СТАТИК ЮКЛАМА

ДИНАМИК ЮКЛМА

1.6-расм. Юкнинг миқдорига ва сифатига таъсир қилувчи омиллар

Юкнинг сифатига ҳавонинг намлиги анчагина таъсир қилади. Қуруқ ҳаво қатор юкларни қуриб (намсизланиб) қолишини ҳамда технологик хусусиятларини ва ташқи кўринишини ёмонлашиб кетишини келтириб чиқаради (тери, тола, балиқ ва ҳ.к.). Нам ҳаво эса моғор пайдо бўлишини ва маҳсулотларда турли чириш жараёнларини ривожланишини, юк массасида биокимёвий жараёнларни фаоллаштириб, уни ўз-ўзидан қизишига ва охир оқибат бузилишини келтириб чиқаради (дон-дун, ошланган тери, гўшт маҳсулотлари ва ҳ.к.). Ҳарорат, ҳавонинг намлиги, намланувчанлик ва шабнамлик нуқтаси маълум қонуният асосида бир-бирлари билан боғланганлар. Улар асосида жадваллар, номограммалар, диаграммалар ва ҳ.к.лар ишлаб чиқилган ва булар ёрдамида ҳавонинг маълум бир ёки икки тавсифи бўйича бошқаларини аниқлаб олиш мумкин.

Юкка бўлган механик таъсир статик ва динамик юклама шаклида намоён бўлиши мумкин. Статик юклама устма-уст таҳлаб қўйилган юк штабели (уюми)нинг энг остки қатламида максимал қийматга эга бўлади. Бу юқори қатламлардаги юкларнинг босими туфайли изоҳланади. Алоҳида ўриндаги юкни қулаб тушишида, ортиш-тушириш ишларини бажариш жараёнларида юкларнинг урилишида, маневр пайтида вагонларнинг урилишида, ҳаракатдаги составнинг титраши, тебраниши ва силкинишида, айниқса поезд ҳаракатининг беқарор режимида динамик юкламалар пайдо бўлади. Статик ва динамик юкламалар юкларнинг шикастланишига ва бузилишига сабаб бўлади.

Юклардаги биокимёвий жараёнлар. Ўсимлик ва ҳайвонот маҳсулотларининг атроф муҳит билан ўзаро таъсирлашуви натижасида юк массасида турли биокимёвий жараёнларнинг ривожланиши келиб чиқади. Автолиз, нафас олиш, етилиш ва ўсиш маҳсулотни ўзида кечадиган жараёнлар натижасида келиб чиқса, чириш, ачиш ва моғорлаш ҳар турли микроорганизмларнинг ҳаётий фаолияти оқибати туфайли изоҳланади. Юкдаги биокимёвий жараёнлар тузилмаси 1.7-расмда кўрсатилган.

1.7-расм. Юклардаги биокимёвий жараёнлар тузилмаси