Tema: Shınıǵıwlardı hápteler boyınsha bólistiriw Shınıǵıwdıń dúzilisi

Tema: Shınıǵıwlardı hápteler boyınsha bólistiriw
Shınıǵıwdıń dúzilisi: Shınıǵıw tómendegi dúzılıwǵa iye: balalardı uyushtirish, tiykarǵı bólim, juwmaqlawshı bólim.
Balalar shınıǵıwǵa qızıqıp qatnasıwları hám ol jaǵdayda aktiv qatnas etisleri ushın onıń mazmunı hám metodikası jaqsılap puqta o'ylanib alınıwı kerek. Balalar oqıw iskerligin qanshellilik puqta iyelep alsalar, tárbiyashiniń itibar menen tıńlab, oyınnan shınıǵıwǵa ańsatlıq penen ótediler.
Balalardı shólkemlestiriw. Tárbiyashi balalardı jıynap, olardıń shınıǵıwǵa tayınlıǵın tekseredi: sırtqı kórinisi, jay-jayına tuwrı otırıwǵanligi, dıqqatın toplaǵanın sınap kóredi.
Shınıǵıw tabıslı ótiwi ushın balalar aldında turǵan iskerlikke qızıǵıwshılıq oyatıwı, onıń ushın balalardıń jası, qızıǵıwshılıqı, iskerligine uyqas hár túrlı usıllardı qóllawı kerek.
Kishi gruppa balalarında shınıǵıwǵa qızıǵıwshılıq oyatıw ushın balalardı qızıqtırarlıq mazmundagi, qápelimde, tabısıwlı usıllardan paydalanadı. «Kuloq solinglar -ne, kimdir qapı qoqyapti! Bul quwırshaq bizdikine qonaqǵa kelipti»,- dep shınıǵıwdı baslaw múmkin. Balalardıń zatlar hám olardıń nege isletiliwi tuwrısındaǵı oyda sawlelendiriwin tártipke soluvchi shınıǵıw mine sonday baslanadı.
Úlken gruppalarda qanday shınıǵıw bolıwın tárbiyashi balalarǵa aldınan aytıp qóyadı. Bul balalardıń bolajaq shınıǵıwǵa qızıǵıwshılıǵın asıradı. Mısalı, ǵárezsizlik maydanına ekskursiyaga barıwdı balalarǵa bir hápte aldın aytıp ótedi hám olarǵa súwretlerdi kóriwdi, ata-anası menen aylanıw etkende nelerdi kórgenin eslewdi taqlif etedi. Balalar bul kunni zor qızıǵıwshılıq menen kútiwedi.
Úlken hám tayarlaw gruppalarındaǵı balalar shınıǵıwdıń zárúrligi hám májburiyligin túsiniwleri, oǵan sanalı túrde tayarlanishlari zárúr.
Tiykarǵı bólim. Shınıǵıwda balalarǵa jańa bilim beriledi, tapsırmanı orınlaw maydanınan jol-joba, kórsetiledi, qiynalgan balalarǵa járdem beriledi. Balalar menen bolatuǵın jámáátshilik munasábetlerin bólek munasábet menen qosıp alıp barıladı. Tapsırmanı orınlawdı hámme balalar uddalay alıwları ushın tárbiyashi hár túrlı metod hám usıllardı qollaydı.
Shınıǵıwdıń baslanıwıdanoq balalardıń dıqqatın tashkil eta biliw kerek. Bul balalar aldına qoyılǵan intellektual wazıypaǵa baylanıslı. Balalarǵa qanday jumıslar aparıw zárúrligi kórsetiledi hám tusintiriledi, olardı ayırım balalarǵa bólek tákirarlaw shárt emes, bálki hámme balalardı itibar menen esitip otırıwǵa úyretiw kerek, zárúrshilik payda bolsa ǵana tákirarlaw múmkin.
Baqshadaģi balalar oqıw, jazıwdı bilmaganlari ushın ótilgen materialdı qaytarıp bekkemlay almaydılar, sol sebepli balalarǵa berilgen bilimdi bekkemlew ushın tárbiyashi tákirarlaw hám shınıǵıw etdiriw usıllarınan paydalanadı. Mexanik qaytarıw, yodlatishdan shaǵılısıw kerek, sebebi ańlap alınbaǵan material demde esten shıǵadı.
Qaytarıw, shınıǵıw etdirishda tárbiyashi pikirlerdi toltırıp, tártipke salıp baradı, bul balalarda bilimge qızıǵıwshılıq oyatadı hám sol zat tuwrısındaǵı oyda sawlelendiriw hám túsiniklerin tereńlestiredi. Shınıǵıwdı programma maqseti hám balalar jasına qaray bekkemlewdiń hár túrlı usılları qollanıladı.
Balalar ózlestirip alıwı hám juwap etiwi kerek bolǵan material sóz arqalı ámelge asıriladı. SHuning ushın ol yamasa bul jumıstı orınlawda balalardan onı qanday ámelge asırmoqchi ekenin sóz menen túsintirip beriw talap etiledi (mısalı, san-sanaqǵa úyretiwde, qurıw -soǵıwda, súwret chizganda qanday etiwi, qanday tártip menen orınlawı, onıń ushın qanday materialdan paydalanıwdı túsintirip beriwi talap etiledi).
Bekkemlew processinde didaktik material menen atqarılatuǵın shınıǵıw intellektual wazıypanı óz ishine alsa, balalarda ǵárezsizlikti tárbiyalawda úlken áhmiyetke iye boladı.
Mısalı, san-sanaq shınıǵıwında balalar sanaw material menen ózleri shınıǵıwlardı ǵárezsiz orınlasadı: tárbiyashiniń tapsırig'iga qaray zatlar sanın kemeytiwedi yamasa kóbeytiwedi. Onıń ushın oyınshıqlardan da paydalanıw múmkin.
Shınıǵıw dawamında pedagog hámme balalar aktiv qatnasıwın hám jumıstı waqıtında puqta ámelge asırıwların qadaǵalaw etip baradı. Eger shınıǵıw jalǵız tártipte alıp barılatuǵın bolsa (súwret, ılay hám plastilindan zatlar soǵıw, qurıw -soǵıw, konstruktsiyalash), balalar jumıstı hár túrlı waqıtta atqarganliklari ushın tárbiyashi shınıǵıw tawısıwına bir neshe minuta qalǵanda shınıǵıwdı tamamlaw kerekligi tuwrısında olardı eskertedi.
Shınıǵıwdı tugatayotib, tárbiyashi ótkerilgen shınıǵıwǵa juwmaq yasaydi: orınlanǵan jumıstı balalar menen birgelikte bahalaydı, balalardıń shınıǵıwda qatnasqanın gápiradi, geyde kelesi shınıǵıwda neler ótiwlerin aytadı.
Balalardıń oqıw iskerligin jaqsı iyelep alıwları olar bilimin tuwrı bahalawǵa baylanıslı.
Qoyılǵan wazıypanıń atqarılıwına qaray baha beriliwi kerek. Balanıń jumısın tuwrı bahalab, «to'g'ri» yamasa «noto'g'ri» deyiw bala ushın ápiwayı maqtawdan talay qımbatlı bolıp tabıladı.
Jumıs qanshaliq jaqsı analiz etilse, ol balanıń kelesinde jumısın dúzetib alıwına jaqsılaw múmkinshilik jaratadı.
Shınıǵıwdan keyin tárbiyashi balalardı oyınǵa usınıs etedi, basqa shınıǵıw bolmasa, aylanıwǵa tayarlanishadi.
Shınıǵıwda tárbiyashiniń balalarǵa qóyatuǵın talabı olardıń jası hám múmkinshiliklerine uyqas bolıwı kerek. Birinshi kishi gruppa balaların ekige bolıp shınıǵıw ótiledi. Tárbiyashi birinshi gruppa balaları menen shınıǵıw ótkergende ekinshi gruppa balalarına bala baǵıwshı qaray turadı. Tárbiyashi shınıǵıw waqtında hámme balalardıń aktiv qatnasıwlarına háreket etedi: sorawǵa tuwrı juwap beriwlerin, tayarlanishi kerek bolǵan úskeneler, balalar menen alıp barılatuǵın dáslepki jumıslar (eger buǵan zárúrat bolsa), shınıǵıwdıń barıwı hám tárbiyashi paydalanatuǵın metodikalıq usıllar kórsetiledi. Shınıǵıw procesin aytıp jazıwda shınıǵıwdıń bası hám aqırında (juwmaq shıǵarıw hám keyingi iskerlik túrine ótiwde) balalardı uyushtirishni bólek ajıratıp kórsetiw kerek.
Shınıǵıw tabıslı ótiwi ushın úskenelerdi waqıtında tayarlaw zárúr. Olardı tańlaw shınıǵıwdıń mazmunına hám tárbiyashi belgilegen metodikalıq usıllarǵa baylanıslı.
Ádetde metodika kabinetinde «MTMda talim-tárbiya programması»dıń hámme bólimleri boyınsha metodikalıq qóllanbalar boladı. Etiwmaganini tárbiyashi ózi tayarlaydı, bazan bul jumısqa úlken hám tayarlaw gruppaları balaların tartadı. Shınıǵıw ushın kerekli materiallardı bir kún ilgeri tayarlaydı, onıń buzıq emesligin, didaktik materiallar hámme balalar ushın etarli ekenligin tekseredi.
Eger tárbiyashi ekskursiya ótkeretuǵın bolsa, ol aldınan ekskursiya ótkeriletuǵın jayǵa barıp keliwi, baqlaw ushın obiekt tańlawı, balalardı qanday jaylastırıwdı oylap qoyıwı, bawırlas hám qawipsiz marshrutni tańlawı kerek. Mayda sanaq materialı, súwret shınıǵıwı, applikatsiya, qurıw -soǵıw ushın materiallar, arıslan, ertek tekstleri aldınan tayarlab qóyıladı. Birpara shınıǵıwlarǵa tayarlıq talay aldın baslanadı. Mısalı, kishi gruppa balalarına egiw yamasa nál ótkeriwge qızıǵıwshılıq oyatıw ushın olarǵa ko'karib turǵan ósimlikti kórsetiw kerek. Onıń ushın onı aldın etiwtiriw zárúr.
Gezekshiler shınıǵıwǵa kerekli úskenelerdi tayarlaydilar, stol, stullardı qolay etip jaylastıradılar, qóllanba hám, materiallardı qoyıp shıǵadılar. Dene tárbiyası hám muzıka shınıǵıwlarınan aldın balalar poyafzalni almastıradılar, sport formasın kiyadilar.
Shınıǵıwlarda tárbiyashiniń etakchilik roli jáne onı ótkeriwge tayınlıǵı. Tárbiyashi MTMda tiykarǵı shaxs esaplanadı. Pútkil ideologik-tárbiyalıq islerdiń sapası hám qolaversa, keleshek áwladtı tárbiyalanganlik hám biliw dárejesi tárbiyashiniń ideologik-siyasiy hám ilimiy-pedagogikalıq tayınlıǵına, juwapkerlik sezimine, pedagogikalıq uqıpına hám jumısqa bolǵan dóretiwshilik munasábetine baylanıslı.
Balanıń oqıw iskerligine bolǵan munasábeti kóbirek onıń tárbiyashi shaxsına munasábeti menen belgilenedi.

• 
  Tárbiyashiniń ayriqsha ózgesheligi - onıń joqarı kásip uqıpı bolıp tabıladı. Eń áhmiyetlisi - balanıń ruwxıylıqın, jas hám ayriqsha psixik-fiziologikalıq qásiyetlerin biliw bolıp tabıladı.
  
• 
  Balalar bog'chasi programması balalardıń jasını, fizikalıq hám psixik qásiyetlerin esapqa alıp dúzilgeni menen hár bir bala daǵı bólek psixik ózgesheliktiń qaysı waqıtta hám qanday kórinetuǵın bolıwın aldınan kóre almaydı, bul jumıs programmada jaqsı tayarlanǵan tárbiyashiniń moynına juklenedi.
  
• 
  Tárbiyashi óz toparı daǵı hár bir balanıń fizikalıq tárepden jaqsı rawajlanıwı, onıń joqarı nerv iskerligi jaqsı islewi, sonıń menen birge intellektual, etikalıq, miynet, estetik tárepden normal tárbiyalanıwı ushın jaqsı shárt-sharayat jaratadı. Tárbiyashi hár bir bala daǵı ayriqsha ayrıqshalıqlardı jaqsı bilgen halda odaǵı ayriqsha ayrıqshalıqlardı (zıyanlı bolsa ) joǵata barıp, balaǵa salıstırǵanda qolay talap qóyadı.
  
• 
  Tárbiyashi hár bir balanıń keleshekte haqıyqıy insan bolıwına járdem beretuǵın sapaların hám múmkinshiligin rawajlandırıwı kerek. Mektepge shekem tárbiya jası dáwirinde tárbiyashiniń balaǵa jeke tasiri kútá úlken boladı. Sebebi bul dáwirdegi hár bir tasurot balanıń yadında bir ómirge saqlanıp qaladı.
  

Balanı tushuna biliw jáne onıń mınawy dúnyasına kirey alıw tárbiyashinen zor kásip tayınlıǵın talap etedi. Bala menen janlı munasábette bolıw - pikirler dáregi, pedagogikalıq jańalıqlar, quwanısh hám uwayımlardirki, busiz tárbiyashiniń dóretiwshilik miynetin oyda sawlelendiriw etip bolmaydı.
Shınıǵıwda tárbiyashi óz dawısınan qural retinde paydalanıwı múmkin. Aste, tınısh dawıs balaǵa jaqsılaw tasir etiwin pedagog biliwi zárúr. Balaǵa qattılaw hám qatiy tapirish múmkin, biraq bunda sóz sesler uyǵınlıǵıı balaǵa tınıshlantıratuǵın tasir etiwi kerek.
Tárbiyashi tiykarınan balanıń normal psixik rawajlanıwı hasası bolǵan fizikalıq rawajlanıwına bólek itıbar beriwi kerek.
Balanıń kóp waqıt háreketsiz otırıwı onıń den sawlıǵın ushın júdá zıyanlı, ol balanıń hár tárepleme rawajlanıwın páseytiwtiradi.
Balanıń kóp háreketlerdi ótirip orınlawı da gewde dúzilisiniń noto'g'pi ósiwine alıp keledi. Soniń ushın iskerlik túrlerin almastırıp barıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Jáne balanıń normal rawajlanıwı ushın mudamı tınısh, kewilli ortalıqtı shólkemlestiriw kerek. Balanı : «Tezirek yuvininglar - azanǵı shayǵa kesh qolyapmiz», «Oyınshıqtı tezirek yirishtiringlar, aylanıwǵa yamasa shınıǵıwǵa kesh qolyapmiz» hám taǵı basqa dep asıqtırıw kerek emes.
Talim bergende onı sonday shólkemlestiriw kerek, hár bir bala aktiv islesin hám hár biri unamlı nátiyjege eriwsin.
Balalardıń shınıǵıwda alǵan bilim hám ilmiy tájriybeleri basqa iskerlik túrlerinde qollanılıwı múmkin. Balalar alǵan bilimlerin qollay alıwları olardıń jaqsı ózlestirip alǵanlıgınan dárek beredi, yaǵniy olar hesh qanday qıyınshılıqsız bul bilimlerden paydalanıwları múmkin. Talimning ámeliy áhmiyeti de áne sonnan ibarat esaplanadi.
Eger balalar etarlicha bilim hám ilmiy tájriybelerge iye bolsa, olar menen túrme-túr shınıǵıwlar ótkeriw múmkin, bul shınıǵıwlarda balalar ámeldegi bilimlerden dóretiwshilik paydanishlari: biymálel súwret sızıwları, geypara zattı qurıw yamasa soǵıwları, gúrriń etip beriwleri múmkin. Bul shınıǵıwlar ádetdegi shınıǵıwlardan basqashalaw etip shólkemlestiriledi : balalar ixtiyoriga hár túrlı materiallar beriledi hám olarǵa súwret temasın ózi belgilew, qurılıstı ózi oylap tabıw, gúrriń dúziw múmkinshiligi jaratıladı. Bunday shınıǵıwlar programmanıń ayırım bólimleri boyınsha tálimdiń juwmaqlawshı basqıshlarında ótkeriledi.
Balalar alǵan bilimlerinen óz oyınlarında keń paydalanadılar: súwret sızıw, qırqıp alıw, qurıw -soǵıw salasındaǵı ilmiy tájriybelerdi qollap zárúr úskenelerdi tayarlaydilar, imaratlar júzege keliw etediler hám taǵı basqa. Alınǵan bilimler hár qıylı oyınlardıń mazmunında sáwlelendiriledi.