Тема Режеде жолдынг иймек сызыклы кысмларыны жойбарластырыў

Тема Режеде жолдынг иймек сызыклы кысмларыны жойбарластырыў.

Жолдың иймек сызықлы бөлегинде ҳәрекетленип атырған автомобилге қыйсық радиусы R га тең болған иймек сызықтың ноқатында орайдан кошпе күш тәсир етеди:

(4.1)
Бул жерде m - автомобилдиң массасы, кг; v - оның тезлиги, м/с. Ҳәрекет бағдарына тик жөнелген орайдан кошпе күш автомобилге, айдаўшысына ҳәм жолаўшысына аударыушы ҳәм жылжытувчи тәсир көрсетеди. Бул күш оң ҳәм шеп гилдиреклер арасында басымды кайта бөйлап ҳәм шиналардын ҳәдийсеге жүзеге келтирип, ол соның менен бирге, автомобилди баскарыу шараятын қыйынластырады. Киши радиуслы иймек сызықларда жанылгы сарпы ҳәм шиналардын жийилиўи артады. Кешки пайытларда (тунде) жолдың қыйсық бөлимлеринен өтиў сол себепли хам кыйынласадыки, бунда шыралардың жарыгы автомобиль алдындағы жолды тууры участкаларына қарағанда киши аралықта жактыландырады. Айтып өтилген факторлардың хаммеси иймек сызыклардын пландағы радиусы қаншеллилик киши болса, сонша күшлилеў көринетуғын болады. Сол себепли автомобиллердиң қаўипсиз, қолайлық ҳәм пухталық менен есабий тезликте ҳәрекетлениўине тек иймек сызықлардың радиуслары жеткиликлише үлкен болғанына ериседи. Пландағы дөңгелек иймек сызықлардың радиусын аныклау аңлатласыу улыўма қорынисте төмендеги келиспеушиликлерден келип шығыуы мүмкин. Автомобиль иймек сызықлы участкада ҳәрекетленгенде оған оның ауырлык орайына туйилген еки күш тәсир етеди (4. 1 сүўрет): домалақланыудын сыртқы тәрепине қарай жөнелген орайдан қашыўшы күш С (4. 1 - теңлемеге қ.); Г - автомобилдиң ауырлыгы. Ҳәр еки күшти автомобиль жолының катнау бөлегиндеги кесе қыялық бағдарына проектлесип, төмендегини пайда етемиз:

бул жерде автомобилди жолдан жыллыстырып шығарыўға ылактыратуғын нәтийжелейли күш. Бул күш кесе күш деп аталады.

4. 1 - сүўрет. Пландағы иймек сызыгы бойынша ҳәрекетленгенде автомобилге тәсир етиўши күшлер.
Жол кесеа қыялыгыннын бағдарына қарай автомобиль ауырлыгынын mgi га тең косыушы «+» ямаса белгили болыўы мүмкин. а мүйеш киши болғанлығынан (cosa = 1), оның тәсирин есапқа алмаса болады. Бул түрде
(4.3)
Бул теңлемедиң ҳәмме ҳадларини автомобилдиң огирлиги G = mg га болып, төмендегини пайда етемиз:
(4.4)
μ менен белгиленетуғын Y/G коеффициент күнделанг күш коэффициенти деп жүритиледи. Кесе күш коэффициентине керек баҳаларды берип, дөңгелек иймек сызықлардың радиусты аниклау мүмкин:
(4.5)
Бул есаптан әмелде пайдаланыў ушын кесе күш коэффициентиниң керек баҳаларын нормаластырыў керек. Иймек сызықлы траектория бойынша ҳәрекетлениўши автомобиллердиң турақлылығын ҳәм басқарыўшылыгын толық анализи «Автомобиллер теориясы» курсында бериледи.
Горизонтал ийирликлердин радиуслары каншели үлкен жыйылса, соның узынлығы кыскарады ҳәм қурылыс хамда транспорт ғәрежетларини азайтады. Сол себепли трассаны утказтыуда барлық тайпадагылар ушын ылажы болғанынша иймек сызықлардың радиусларын кеминде Р=3000 м кылыу керек, бундай қыйсық участкаларда харакетлениу шараятлары тууры участкаларда ҳәрекетлениўинен парк кылмайды.
Иймек сызық радиусларының минимал олшемлелери. Автомобиллер кыйын шараятлардан отгенде, пландағы иймек сызықлардың радиуслары ҳәрекет тезлигине байланыслы түрде томендеги минимал олшемлерде проектленеди:

Hisobiy harakat tezligi, km/soat	150	120	100	80	60	50	40	30
ning toifasi	I	II	III	IV	V	-	-	-
ning kiyin kismlarida eng kichik radiuslar, m:
tekislik joyda	1200	800	600	300	150	100	60	30
toglik joyda	1000	600	400	250	125	100	60	30

Киши радиуслы ийирилекледе көринисти тәъминлау. Киши радиуслы қыйсық участкаларда кешеси есаплық тезликте қаўипсиз ҳәрекетлениўди тәминлеп ози менен болмайды. Сонын ушын жолдын фаралар менен көрсетилген кысмы есаплық көринис аралығынан кем болады.

Көринистинг есаплық кыйматы S га сәйкес келетуғын R радиус куйидаги тупилиши мүмкин, S узынлықтағы орнын туртип турыўшы орайлык мүйеш томендегилерге тең,

Заманагөй фаралар ушын жарыклык дәстесиниң жайылыу мүйеши  = 2^o . Фаралар жолдын катнау кысмы көринис аралығында (100 -300 м да ) жақтыландырыўы ушын иймек сызықлардың радиусы 1500-4500 м болады.