Tema: Aylıq reje dúziw Joba

Kúndelik joba bayanınıń jazılıwına qısqasha túsindiriw

• 
  Azandaki saatta etiletuǵın pedagogikalıq jumıstıń tiykarǵı waziypası balalarda tándar, kewilli keyip oyatıw bolıp tabıladı. Bunda bala 1'aoliyati erkin boladı, balanıń qálewi hám qızıǵıwshılıqına tayaniladi, xızmetlerdiń forması hám mazmunı qızıqlı bolıwı támiyinlenedi. Tárbiyashi hár kúni azandaki saatta balalardıń baslanǵısh medicinalıq kórik tiykarında qabıl etedi, ata-analar menen sáwbet júrgizedi, dene shınıqtırıw shınıǵıwların ótkeredi.
  
• 
  Kúndelik iskerlik bayanında azandaki saatta tárbiyashi balalar menen belgilengen tema maydanınan qısqa sáwbet uyushtirishi kórsetiledi, tiykarǵı orındı balalardıń oyın iskerligi ushın ajratıladı. Dóretiwshilik oyınlardı, tınısh oyınlardı (qurıw -soǵıw, súwretli kitaplardı tamasha qılıw ) shólkemlestiriw joybarlawtırıladı.
  
• 
  Rejede balalardıń miynet iskerligi keń yoritiladi. Miynet tárbiyasınıń tórtew wazıypaları bes kunga bolınıp jazıladı. Gezekshilik hár bir kún ushın bólek joybarlawtirilmaydi. Rejede gezekchilikka jańalıq kiritilse, gezekshilik wazıypası quramalılashtirilsa yamasa sharayatlar ózgerse, jańa mazmunı bólek yoritiladi.
  
• 
  Balalardıń ǵárezsiz iskerligi joybarlawtirilmaydi, ol balanıń qızıǵıwshılıqına hám keyipine baylanıslı. Hár bir bala erkin halda ózi qálegen aktivlik orayın tańlawı hám onda islewi múmkin. Tárbiyashi balalardı baqlawı hám zárúr halda oǵan járdem kórsetiwi kerek.
  
• 
  Tárbiyashi unutpasligi kerek: aktivlik orayında balanı májbúrlamaslik; balanıń erkin xızmet kórsetiwi ushın múmkinshilik jaratıp beriw. Eń tiykarǵısı aktivlik orayında hámme zat bala ushın qızıqlı bolıwı kerek.
  
• 
  Shınıǵıwdıń maqsetinde tárbiyashi balalarǵa beriletuǵın tálim hám tárbiya wazıypalardı kórsetedi, balalar iyelewi kerek bolǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin kólemin anıq belgileydi. Shınıǵıwdıń barıwı to'Uq jazılmay, derektiń avtorı, islenbediń betini kórsetip ótiw jetkilikli. Keyininen zárúrli úskene hám kórgezbelerdi kórsetedi. Shınıǵıw islenbesi jazılǵan metodikalıq qóllanba joq bolsa, tárbiyashi shınıǵıw islenbesin jazıwı kerek.
  

Kúndelik joba esabatın jazılıwına qısqasha túsindiriw:

• 
  Tárbiyashi kúndelik esabat jazbaydı. Shınıǵıw dawamında ótilgen temanı ózlestirolmay qalǵan balalardı jalǵız islew dápterine sol kúnniń ózinde bul balalar menen qashan, qaysı temada jalǵız jumıs alıp barılıwı belgilep qóyıladı. Tárbiyashi hár kúni azandaki saatta, aylanıwda, kúnniń 2-yarımında ózlestirmegen balalar menen jalǵız jumıs aparıwı kerek.
  
• 
  Tárbiyashi hár aynıń aqırında qadaǵalaw shınıǵıwın tayarlab ótkeredi. Qadaǵalaw shınıǵıwınıń analizi ámeldegi aynıń aqırǵı kúnlerinde ótkeriledi. Shınıǵıw analizi boyınsha protokol jazılıp, shınıǵıw nátiyjesine kóre hár bir tárbiyashine wazıypalar beriledi.
  
• 
  Oqıw jılı dawamında eki ret (1-yarım jıllıq, 2- yarım jıllıq ) Mámleket talapları tiykarında balalardıń rawajlanıw kórsetkishleri analiz etiledi.
  

Tárbiyashiniń tálim-tárbiya jumısın tuwrı joybarlawı awalo iskerlik túrleri boyınsha pedagogikalıq processni shólkemlestiriw hám jetilistiriwge jóneltirilgen bolıwı zárúr.
Balalardıń rawajlanıw kórsetkishlerin analiz qılıw.
Mektepge shekem jas daǵı balalardıń rawajlanıwına qoyılatuǵın mámleket talapları tiykarında : mektepge shekem jas daǵı balalardıń fizikalıq rawajlanıwı, social -sezimiy rawajlanıwı, sóylew, oqıw hám sawatqa tayarlıq, hám de biliw procesi, átirap álem tuwrısındaǵı bilimge ıyelew jáne onı ańǵarıw baǵdarları boyınsha iyelewi kerek bolǵan bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerin anıqlaw oqıw jılı boyınsha 1-yarım jıllıq (sentyabr, oktyabr, noyabr, dekabr), 2-yarım jıllıq (yanvar, fevral, mart, aprel, may) boyınsha alıp barıladı.
Tárbiyashi hár aynıń aqırında qadaǵalaw shınıǵıwın tayarlab ótkeredi. Qadaǵalaw shınıǵıwınıń analizi ámeldegi aynıń aqırǵı kúnlerinde ótkeriledi. Shınıǵıw analizi boyınsha protokol jazılıp, shınıǵıw nátiyjesine kóre hár bir tárbiyashine wazıypalar beriledi.
Oqıw jılı dawamında eki ret (1-yarım jıllıq, 2- yarım jıllıq ) Mámleket talapları tiykarında balalardıń rawajlanıw kórsetkishleri analiz etiledi.
" Kadrlar tayarlaw milliy programması" de belgilengeni sıyaqlı, mektepge shekem tálim sistemasın jetilistiriw boyınsha maman tárbiyashi hám pedagog kadrlar búgingi kúnde úzliksiz innovciyalıq izertlewde bolıwı, pikirlewi, jaǵdayǵa kóre óz kásipine bolǵan munasábetlerin ózgertiwi, sonıń menen birge, basqalarda da innovatik ideyalardı qáliplestiriw tiykarında iskerlik kórsetiwi zárúr.
Mektepge shekem tálim mákemeleri (MTM) tárbiyashileri bunday iskerlikke bólek tayarlanıwı kerek bolıp, bul óz gezeginde tárbiyashilerdiń kásiplik qızıǵıwshılıqları kólemin keńeytiwge, yaǵnıy olardıń ádebiyatlar oqıp úyreniwden tap teoriyalıq psixologiyalıq - pedagogikalıq hám fundamental izertlewler aparıwına da múmkinshilikler jaratadı. Jaqsı ilimiy-pedagogikalıq tayarlıq innovciyalıq iskerliginiń natiyjeliligin támiyinleydi. Innovciyalıq processlerde aktiv qatnas etiwshi tárbiyashi pedagog úzliksiz túrde ózinen-ózi rawajlandırıwı hám mektepge shekem tálim sistemasın jetilistiriwdiń katalizatoriga aylanadı, yaǵnıy usı processlerdiń tezleniwinde zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Ulıwma halda, MTMda tárbiyashilerdiń innovciyalıq iskerligin shólkemlestiriwge obiektiv hám subyektiv faktorlar sebep boladı. Obiektiv faktorlarǵa mámlekettiń jańa tálim siyasatı, bilimlendiriw tarawı daǵı fundamental hám ámeliy izertlewler, tálim shólkeminiń innovciyalıq iskerlik baǵdarı daǵı tájiriybelerin keltiriwimiz múmkin. Subyektiv faktorlarǵa bolsa social -aymaqlıq mútajlik, MTM iskerliginiń rawajlanıw procesi, tárbiyashilerdiń bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybeleri, ilimiy potencialınıń rawajlanıwı, tálim shólkemi potencialınıń ósiwi, basqarıw qásiyetleriniń ózgeriwi mısal boladı.
Mektepge shekem tálim sistemasın reformalaw pedagogikalıq kadrlardı tayarlaw hám qayta tayarlawdı talap etedi. Sebebi MTM tárbiyashisi miynetiniń social ahloqiy natiyjeliligi hám abıraysı onıń tayarlıq dárejesine baylanıslı. Bul process kásiplik iskerlikke iyelik qılıwdıń pedagogikalıq nızam -qaǵıydalarına ámel etiwge baylanıslı.
MTM tárbiyashileri kásiplik iskerligi processinde Ózbekstan Respublikasınıń mektepge shekem tálim Konsepsiyası " Mektepge shekem jas daǵı balalar rawajlanıwına qoyılatuǵın Mámleket talapları" de qoyılǵan wazıypalardı orınlawda innovciyalıq jantasıw unamlı hám nátiyjeli nátiyje bere aladı:

2. 
   Tárbiyashilerdi bilimlendiriwge tiyisli wazıypaları :
   

- balalarda sawatlılıqtı qáliplestiriw;
- oqıw, jazıw, sanaw, ápiwayı matematikalıq ámellerden xabarlı qılıw, quramalı bolmaǵan shınıǵıwlardı atqartırıw processinde ruwxıy -ahloqiy, ádep sapaların qáliplestiriw.

2. 
   Social pedagogikalıq iskerlik procesin tuwrı shólkemlestiriw.
   
3. 
   Balalardı hulqida, xatti- háreketlerinde kórinetuǵın bolatuǵın unamsız ádetler hám fizikalıq rawajlanıwındaǵı kemshiliklerdi saplastırıw.
   
4. 
   Balalardı fizikalıq rawajlanıwındaǵı kemshiliklerdi saplastırıwda ata-ana hám medicinalıq xızmetkerler menen sheriklikti ornata biliwi kerek,
   

Házirgi jámiyet, mádeniyat hám tálim rawajlanıwı sharayatında tárbiyashi innovciyalıq iskerligine zárúrshilik payda boldı. Tárbiyashiniń innovciyalıq iskerligin nátiyjeli ámelge asırıw bir qatar shárt- sharayatlarǵa baylanıslı. Oǵan tárbiyashiniń tayınlı baylanısi, hákis pikirlerge salıstırǵanda qalıs munasábeti, túrli jaǵdaylarda ratsional jaǵdaydıń tán alınıwın uqqızıwǵa tayınlıǵı kiredi.
Sebebi, tálim sistemasınıń házirgi kúndegi rawajlanıw basqıshında onıń birinshi buwını esaplanǵan mektepge shekem tálimde jedel ózgerisler júz berip atır. Bul ózgerisler MTM tárbiyashisi iskerliginde óz-ózin aktivlestiriw, óz dóretiwshiligi, óz-ózin biliwi hám jaratıwshılıǵında zárúrli áhmiyetke iye boladı. Bul bolsa tárbiyashi shaxsınıń kreativligini qáliplestiriw múmkinshiligin beredi. Jańalıq kirgiziwdiń zárúrli shárti baylanıstiń jańa jaǵdayın tuwdırıw bolıp tabıladı.
Baylanıstiń jańa jaǵdayı - bul tárbiyashiniń óz ǵárezsizlik poziciyasin bekkemlewge, dúnyaǵa, pedagogika pánine, ózine bolǵan jańa munasábetti jarata alıw qábileti bolıp tabıladı.
Tárbiyashi óz kózqaraslarına o'ralashib qalmastan, ol pedagogikalıq tájiriybesiniń bay formaları arqalı ashılıp, joqarı dárejede jetilistiriwip baradı. Bunday jaǵdaylarda tárbiyashiniń pikirlew usılları, intellektual mádeniyatı ózgerip, sezimiy sezimleri rawajlanadı. Keyingi shárti - bul tárbiyashiniń mádeniyat hám baylanıske shayligi. Oqıtıwshınıń innovciyalıq iskerligi haqıyqatlıqtı ózgertiwge, onıń máseleleri hám usılların sheshiwdi anıqlawǵa qaratılǵan bolıp tabıladı.
Tárbiyashi, baslıq hám tárbiyalaniwshi hám de ata-analar ortasındaǵı baylanıs úlgisiniń ózgeriwi innovciyalıq iskerlik shártlerinen biri bolıp tabıladı. Jańa munasábetler dástúrlerde bolǵanı sıyaqlı, qistovlar, hukmga baǵınıw sıyaqlı elementlerden holi bolıwı kerek. Olar teńlerdiń sherikligi, óz-ara basqarilishi, óz-ara járdem formasında qurılǵan bolıwı dárkar. Sol orında innovciyalıq iskerliginiń tómendegi tiykarǵı funksiyalardı anıqlama berb ótiwimiz kerek:

• 
  Kásiplik iskerliginiń sanalı analizi;
  
• 
  normalarǵa salıstırǵanda sın kózqarastan jantasıw ;
  
• 
  kásiplik jańalıqlarǵa salıstırǵanda shaylik;
  
• 
  dúnyaǵa dóretiwshilik jaratıwshılıq munasábetinde bolıw ;
  
• 
  óz imkomyatlarim ámelge asıriw, óz turmıs tárizi hám umtılısların kásiplik iskerliginde sáwlelengen qılıw.
  

Sonday eken, tárbiyashi jańa pedagogikalıq texnologiyalar, teoriyaler, konsepsiyalardıń avtorı, óndiriwshisi, izertlewshisi, paydalanıwshısı hám úgitshisi retinde kórinetuǵın boladı.
Házirgi jámiyet, mádeniyat hám tálim rawajlanıwı sharayatında tárbiyashi innovciyalıq iskerligine bolǵan zárúriyat tómendegiler menen olshenedi:
- Sociallıq-ekonomikalıq jańalanıw tálim sisteması, metodologiya hám oqıw procesi texnologiyasınıń tupten jańalawdı talap etedi. Bunday sharayatta oqıtıwshınıń innovciyalıq iskerligi pedagogikalıq jańalıqlardı jaratıw, ózlestiriw hám paydalanıwdan ibarat boladı;
- tálim mazmunın adamgershiliklilestiriw mudami oqıtıwdıń jańa shólkemlestirilgen formaların, texnologiyaların qıdırıwdı talap etedi;
- pedagogikalıq jańalıqtı ózlestiriw jáne onı qollanıw etiwge salıstırǵanda oqıtıwshınıń munasábet xarakteri ózgeriwi.
Psixologiyalıq kózqarastan MTM tárbiyashisi turaqlı túrde óz bilimlerin asırıw menen shuǵıllanıwı zárúr bolıp tabıladı. Sebebi tárbiyashilik miynetiniń tiykarǵı ózgesheligi de shu bolıp tabıladı. Pedagog hámme waqıt adamlar arasında bo'larkan, ol birinshiden, adamlardı ko'pdan berli qızıqtirib kiyatırǵan haqıyqattı óz qarawları boyınsha tuwrı túsintirip beriwi kerek. Mısalı, ayırım ata-analar balalar bog'chasida bolıw boyınsha óz. unamsız tájiriybelerine iye bo lib, tárbiyashiler sheńberinde geyde ózlerin qolaysız sezim qılıwadı. Basqalar bolsa tárbiyashiler " qanday bolıwı kerek" ligini bárháma biladilar, dep esaplaydilar hám olar menen kelisiw aparıwǵa mútajlik joq, dep o'ylaydi. Sonıń menen birge, tárbiyashilerde de geyde balalardı qanday tárbiyalaw tuwrısında máslahát beretuǵın áke- analardıńlar menen baylanısda bolıwǵa salıstırǵanda unamsız tájiriybe boladı. Bunday jaǵdaylar ortasha baylanıs ornatıwǵa ırkinish beriwi múmkin. Shańaraqtan alınatuǵın maǵlıwmat qanshellilik zárúrligi haqqında awal basdan ata-analar menen soylesip alıw hám bunı olarǵa túsindiriw zárúr. Dıqqat menen esita biliw - ashıqsha baylanıstiń zárúrli shárti. " Sárdar úyde ne menen shuǵıllanıwdı jaqsı kóredi? " yamasa " Madina balalar bog'chasi haqqında sizge nelerdi gúrriń etedi? " sıyaqlı ashıq sorawlardı beriw menen tárbiyashi ata-analarǵa óz balaları tuwrısında gúrriń etiwleri ushın múmkinshilik jaratılıwması, hám de baylanıske kiriser eken, tárbiyashiler ata-analar ushın túsinikli, ayqın bolǵan tilden paydalanıwları hám olarǵa soraw beriw múmkinshiligin beriwleri kerek.
MTM tárbiyashisiniń ǵárezsiz bilim iyelewi degende, onıń óz bilimlerin turaqlı túrde kásiplik hám umummadaniy informaciyalar menen toltırıp, óziniń individual social tájiriybesin keń kólemde mudami jańalap barıwı túsiniledi. Ádetde kópshilik MTM tárbiyashileri ǵárezsiz bilim iyelew zárúrhgini tushungan halda, odan joqarıdaǵı sıyaqlı jaǵdaylarda tabıslı paydalanadılar.
Bunıń motivları ádetde pedagogikalıq iskerliktegi baylanıs processinde tárbiyashi aldında júzege keletuǵın mashqalalardi ańlap alıw nátiyjesinde qáliplesedi. Kóbinese bunday motivlar MTM tárbiyashilerin qanday oqıtıp hám qanday tárbiyalaw kerek, degen qálew-tilekler jol menende, pánniń aqırǵı jetiskenlikleri, óziniń pedagogikalıq sheberligin jetilistiriw mútajligi tuwılıwı munasábeti menen qáliplese baradı.
Usınıń menen birge ayqın kózge taslanıp turǵan ayırım jaǵdaylardan kóz yuma almaymız. Mısalı, pedagoglar ommasining málim bólegi ǵárezsiz izertlewde bolıp, óz bilim dárejesin asırıw menen aktiv shuǵıllanmaydı, mamanlıǵın asırıwǵa intilmaydi, geyparalar arnawlı bir bilimler salasında rawajlanıwdan pútkilley artta qalıp atırlar. Bunday tárbiyashiler ósip kiyatırǵan jetkinshektiń tálim hám tárbiya rawajlanıwına saldamlı zálel keltirediler.
Mashqalanı sheshiwde tiykarǵı wazıypa bilimlerdi jetilistiriw sisteması moynına túsedi. Respublikamızda MTM xızmetkerleriniń mamanlıǵın asırıw institutlarınıń tarmaqları engizilgen. Bular mektepge shekem tálim mákemeler xızmetkerlerin qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıw respublika oqıw -metodika orayı hám wálayatlardaǵı xalıq tálimi xızmetkerleriniń mamanlıǵın asırıw institutları bolıp tabıladı.
Xalıq tálimindegi bul sistemanıń tiykarǵı waziypası turaqlı túrde pedagog kadrlardıń mamanlıǵın asırıw, pedagog kadrlardı ózleriniń kásipine tán bilim dárejesin, kónlikpe, ilmiy tájriybelerin, ruwxıylıq hám bilimin, usınıń menen bir qatarda ekonomikalıq, ekologiyalıq hám huqıqıy maǵlıwmattı asırıwǵa shaqırıq etiwshi social psixologiyalıq tarawlardı rawajlantirib barıwdan ibarat esaplanadi.
MTM tárbiyashisiniń ǵárezsiz bilim iyelewi hám mamanlıǵın asırıwı pedagogikalıq iskerliginiń natiyjeliligin asırıwda zárúrli shártlerden bolıp tabıladı.
Shıǵıs oyshılları oqıtıwshı ózi oqıp tursagina - oqıtıwshı bóle aladı, eger ol oqıwdı toqtatıp qoyar eken, ol jaǵdayda oqıtıwshılıq da o'ladi, dep júdá shın aytqanlar.
Bul haqıyqattı jası qansha bolıwınan, pedagogikalıq uqıpınan, qanday shınıǵıw ótkeziwinen qaramastan barlıq MTM tárbiyashileri jaqsılap bilip alıwları kerek. Sebebi, mektepge shekem jas daǵı balalardı hár tárepleme rawajlanıwın támiyinlewge qaratılǵan pedagogikalıq process quramalı hám reń-barang bolıp tabıladı. Tálim- tárbiyalıq islerdi tabıslı ámelge asırılıwı mektepge shekem tálim mákemeler degi pedagogikalıq processni, hár bir iskerlik túrin tuwrı shólkemlestiriwge baylanıslı.
Mektepge shekem tálim sistemasın reformalaw pedagogikalıq kadrlardı tayarlaw hám gayta tayarlawdı talap etedi. Sebebi MTM tárbiyashisi miynetiniń social ahloqiy natiyjeliligi hám abıraysı onıń tayarlıq dárejesine baylanıslı. Bul process kásiplik iskerlikke iyelik qılıwdıń pedagogikalıq nızam -qaǵıydalarına ámel etiwge baylanıslı.
Mektepge shekem tálim shólkemsalarida tabıslı iskerlik aparıwda uqıplı pedagog balalar hám olardıń minez-qulqı maydanınan shańaraqlar menen shın júrekten baylanısda bolıwı asa zárúrli. MTM hám shańaraq bir-biri menen bekkem baylanıslı hám de olar ortasında baylanıs qanshellilik jaqsı jolǵa qóyılsa, bala sonsha kóp járdem aladı hám de onıń dáslepki tálim tájiriybesi tabıslı bolıwı extimoli artadı. Tig'iz jumıs sharayatında shańaraq menen turaqlı baylanıs ushın waqıt tabıw bárháma da ańsat emes, lekin tárbiyashiler balanıń tabısları ushın onı júdá zárúrli dep esaplawsa, ol kúndegilik jumıstıń bir bólegine aylanadı.
Hár bir bala bólek halda ósedi hám rawajlanadı, biraq soǵan qaramay barlıq balalar rawajlanıwdıń malum izbe-izlilikdegi basqıshlarınan ótediler. Bul basqıshlardıń hár birinde birdey jas daǵı balalar ushın ulıwma bolǵan ayrıqshalıqlar gúzetiledi. Bala qaysı jas dáwirindegi psixologiyalıq hám fiziologikalıq qásiyetlerin basdan keshirmesin, olar hádden tıs óz shańaraǵına baylanıslı boladı, sebebi shańaraq:
jasawı, awqatlanıwı, kiyinishi, sog'ligi haqqında qayǵılanıw arqalı olardıń fizikalıq saw-salamatlıǵın ;
miyir-muhabbat, qollap -quwatlash, ne jaqsıyu ne jamanlıǵı tuwrısında turaqlı túrde eskertip turıw jardeminde sezim- sezimleriniń hushlılıǵın ;
ushırasıw, emaklash, júriw, juwırıw, tirmashish, oynaw, sonıń menen birge, jańa tásirler alıw múmkinshilikleri menen olardıń jetilisiwi ushın shárt-shárayatlardı támiyinleydi.
MTM tárbiyashileri shańaraqtıń balanı dáslepki tárbiyashisi retindegi ústivor poziciyasin tán alıw etisleri júdá zárúrli. Zamanagóy MTM tárbiyashisi social psixolog bolmawi múmkin emes. Sol sebepli de oqıwshılar ortasındaǵı óz-ara munasábetlerdi jolǵa sola alıwı, balalar jámáátinde social -psixologiyalıq mexanizmlerden paydalanıwdı biliwi zárúr bolıp tabıladı.
Bala mektepge shekem tálim mákemelerine qatnay baslaguniga shekem shańaraq oǵan elementar háreketlerden tartıp, top ılaqtırıwge shekem bolǵan kóplegen zatlardı uyretgen túrde ertek esitiwden zawıq alıw kónlikpesin payda etgen boladı. Balanıń dáslepki rawajlanıwda shańaraqtıń áhmiyetin etarli bahalaw júdá qıyın. Balalar shańaraqta tárbiyalanadı, ol jaǵdayda júz bolatuǵın waqıyalar olarǵa úlken tásir kórsetedi. Shańaraq, bul - óz balalar! turmısında turaqlı túrde qatnasatuǵın, olar tuwrısında qayǵıradigan, olardı oqıtatuǵın, qararlar qabıl etetuǵın adamlar.
Shańaraqlar túrlishe boladı. Olar kishi, onsha úlken bolmaǵan yamasa úlken, keń bolıwı múmkin. Olarda kóplegen ájaǵa -úke hám apa -qarındaslar yamasa bir ǵana bala bolıwı da múmkin. Ayırım shańaraqlarda bala saqlap alınǵan boladı yamasa aǵayınları menen jasaydı. Bala ata-anasınan tısqarı, apa -apa, ámeki-dayı, baba hám kempir apa, shańaraqtıń jaqın dosları sıyaqlı kóplegen ózi ushın húrmetli bolǵan úlken jas daǵı kisiler menen bekkem baylanısda bolıwı múmkinligi sebepli áke- analardıńlar menen baylanıs ornatıwdı jetkilikli esaplamay, bala turmısına real tásir kórsetetuǵın barlıq kisiler menen sheriklik etiwi kerek.
Bala jardeminde shańaraq menen ushırasıw - tárbiyashılar jámááti minnetlemeleriniń zárúrli bólegi esaplanadı. Barlıq shańaraqlar óz balalarınıń baxıt hám ıǵbalınan mápdar hám olardıń jaqsı hám qanaatlanıwshılıq menen oqıwların qáleydiler. Sol sebepli shańaraq aǵzaları onıń jetiskenliklerinen xabarlı bolıwdı qáleydilar. Pedagoglar áke- analardıńlar menen bala haqqındaǵı tasawurlarini tereńlestiriw hám múmkinshiligi barınsha nátiyjeli islew ushın balanıń uydagi hám MTMdagi jaǵdayı, onıń kúshli hám hálsiz táreplerin, uwayım tuwdıratuǵın barlıq táreplerdi qanaatlanıwshılıq menen talqılawları kerek.
Eki tárep baylanısilar ashıqsha hám isenimli bolıwı ushın álbette waqıt talap etiledi. Ayırım ata-analar MTMda bolıw boyınsha óz unamsız tájiriybelerine iye bolıp, tárbiyashiler sheńberinde geyde ózlerin qolaysız sezim qılıwadı. Basqalar bolsa tárbiyashiler " qanday bolıwı kerek" ligini bárháma biladilar, dep esaplaydilar hám olar menen kelisiw aparıwǵa mútajlik joq, dep o'ylaydi. Sonıń menen birge, tárbiyashilerde de geyde balalardı qanday tárbiyalaw tuwrısında máslahát beretuǵın ata-analar menen baylanısda bolıwǵa salıstırǵanda unamsız tájiriybe boladı. Bunday jaǵdaylar ortasha baylanıs ornatıwǵa ırkinish beriwi múmkin. Shańaraqtan alınatuǵın maǵlıwmat qanshellilik zárúrligi haqqında awal basdan ata-analar menen soylesip alıw hám bunı olarǵa túsindiriw zárúr.
Uqıplı MTM tárbiyashisi shańaraqlar menen baylanıs qılıwda tómendegi principlerge ámel etedi:
- waqıt tabadı, múmkinshilik jaratadı hám de ata-analardıń óz oy-órisleri, quwanıshları, tashvislilari hám niyetlerin sóylep beriwlerin qollap -quwatlaydi.
- Kóz-kózge túsip sáwbet qılıw múmkin bolǵan jaydı tańlaydı hám maǵlıwmatlarǵa bárháma jasırın sır retinde munasábette boladı.
- Shańaraqlar tárbiyashiler menen eń jeke maǵlıwmatlardı bólesediler, sonlıqtan, olardı sır saqlaw zárúrli.
- Isleytuǵın ata-analarda kóbinese bos waqıt júdá kem boladı. Sol sebepli tárbiyashiler shańaraqlar menen gáplesiwi múmkin bolǵan tábiy rásmiy bolmaǵan jaǵdaylar bog'cha hám úy ortasındaǵı óz-ara baylanıslardı rawajlandırıw ushın júdá zárúrli.
Jetekshi psixologlardıń tán alıw etiwlaricha, kóplegen tárbiyashiler ata-analar menen baylanıs qılıw ushın olar balaların bog'chaga alıp kelgen yamasa bog'chadan alıp ketip atırǵan waqıttan paydalanıwǵa háreket etediler. Bul waqıtta olar ata-analarǵa kún dawamındaǵı waqıyalar, balanıń tabısları tuwrısında xabar beriwleri, ótkeriliwi joybarlastırılǵan jıynalıs hám basqa zatlar haqqında eskertiwleri múmkin (lekin bunda balanıń qanday da máseleleri (eger olar bolsa ) tuwrısında sóz ochmagan maqul). Running awali hám aqırında ata-analar bir-birleri menen ushırasıwları, tárbiyashilerge sorawlar beriwleri, ushırasıw haqqında sorawları, balalar menen oynas hayalları, olarǵa kitap oqıb beriwleri múmkin.