Tema: Atmosfera jerdin’ klimat poyaslari Reje

Tema: Atmosfera jerdin’ klimat poyaslari

Reje

• Atmosfera ha’m onin’ du’zilisi
• Klimatti payda etiwshi faktorlar
• Klimat poyaslari

Juwmaqlaw

Paydalang’an a’debiyatlar

1. Atmosfera ha’m onin’ du’zilisi: Atmosfera (grekshe puwhawa qabig’I )geografiyaliq qabiqtin’ en’ juqarg’ bo’limin iyelegen jen’il ha’m ha’reketshen hawa qabig’I . Olljerdin’ basqa qabiqlari menen turaqli tu’rde baylanista bolip o’z ara tasir etisedi.

1. Atmosfera ha’m onin’ du’zilisi: Atmosfera (grekshe puwhawa qabig’I )geografiyaliq qabiqtin’ en’ juqarg’ bo’limin iyelegen jen’il ha’m ha’reketshen hawa qabig’I . Olljerdin’ basqa qabiqlari menen turaqli tu’rde baylanista bolip o’z ara tasir etisedi.

Atmosferanin’ to’mengi shegarasi jer betinen joqarg’I shegarasin 2 min’ km biyiklikten o’tedi. Atmosfera massasinin’ 99.5% ti 80 km ge shekem bolg’an to’mengi qatlamina tuwri keledi. Atmosferanin’ gaz quramin birinshi bolip 1774-jil Fransiyali ilimpaz A.Lazarev aniqlag’an. Ha’zir onin’ quraminda 78% azot 21 % kislorod 1% basqa gazler ushraydi.

Atmosferanin’ to’mengi shegarasi jer betinen joqarg’I shegarasin 2 min’ km biyiklikten o’tedi. Atmosfera massasinin’ 99.5% ti 80 km ge shekem bolg’an to’mengi qatlamina tuwri keledi. Atmosferanin’ gaz quramin birinshi bolip 1774-jil Fransiyali ilimpaz A.Lazarev aniqlag’an. Ha’zir onin’ quraminda 78% azot 21 % kislorod 1% basqa gazler ushraydi.

2. Klimatti payda etiwshi faktorlar: Jer beti klimatinin’ ha’r qiyli boliwina, tiykarinan u’sh faktor ta’sir etedi

2. Klimatti payda etiwshi faktorlar: Jer beti klimatinin’ ha’r qiyli boliwina, tiykarinan u’sh faktor ta’sir etedi

Gerografiyaliq ken’lik faktori temperatura basim hawa massalari ha’m u’zliksiz samallardin’ zonaliq tarqaliwina alip keledi. Hawa temperaturasinin’ jer betinde tarqaliwi quyash energiyasina baylanisli ekvatordan ha’r eki ta’repte hawanin’ ortash jilliq temperaturasi 25-26 C tan -10 C qa shekem tomenliydi.

Klimattin’ tiykarg’I ko’rsetkishi bolg’an jawin-shashin mug’dari ha’m uzliksiz samallar klimatti payda etieshi ekinshi faktor atmosfera basimi ha’ hawa massalarina baylanisli. Troposferanin’ bir qiyli o’zgeshelikke iye bolg’an u’lken ko’lemdegi hawalar hawa massasi dep ataladi. Ushinshi klimat payda etiwshi faktor jer u’sti duzilisi tabiyat komplekslerinin’ ha’r qiyli boliwina klimat arqali ta’sir etedi.

• Klimattin’ tiykarg’I ko’rsetkishi bolg’an jawin-shashin mug’dari ha’m uzliksiz samallar klimatti payda etieshi ekinshi faktor atmosfera basimi ha’ hawa massalarina baylanisli. Troposferanin’ bir qiyli o’zgeshelikke iye bolg’an u’lken ko’lemdegi hawalar hawa massasi dep ataladi. Ushinshi klimat payda etiwshi faktor jer u’sti duzilisi tabiyat komplekslerinin’ ha’r qiyli boliwina klimat arqali ta’sir etedi.

2. Klimat poyaslari: ekvatordan polislerge qaray issiliqtin’ kemiyiwi ha’mde ha’r tu’rli ken’liklerde jil boyi yaki mawsimler boyinsha ha’r tu’rli hawa massalarinin’ boliwi sebepli jer juzinde 7 tiykarg’I 6 araliq klimat poyaslari juzege kelgen.

• 2. Klimat poyaslari: ekvatordan polislerge qaray issiliqtin’ kemiyiwi ha’mde ha’r tu’rli ken’liklerde jil boyi yaki mawsimler boyinsha ha’r tu’rli hawa massalarinin’ boliwi sebepli jer juzinde 7 tiykarg’I 6 araliq klimat poyaslari juzege kelgen.

Tiykarg’I klimat poyaslar

• Ekvatoryal
• Arqa ha’m qubla tropikaliq
• Arqa ha’m qubla ortasha
• Polyusliq (arktika ha’m antarktiyka)

Araliq klimat poyasi

• Arqa ha’m qubla subekvatoryal
• Arqa ha’m qubla subtropik
• Subarktiyka
• Subantarktiyka