Tema : Yuridikalıq adamlardıń buyım-múlk salıǵı hám jer salıǵı joba: kirisiw

1. Buyım-mulkga salınatuǵın salıqtıń engiziliwi jáne onıń ekonomikalıq mánisi.
Kárxanalarǵa salıq salıw jolındaǵı zárúrli qádemlerden biri-kárxanalardıń buyım-múlkine salınatuǵın salıqtıń engiziliwi esaplanadı. Buyım-múlk salıǵı Ózbekstan Respublikasınıń 1991 jıl 15 fevralda qabıl etilgen «Kárxanalar, birlespeler hám shólkemlerden alınatuǵın salıqlar tuwrısında»gi 225-sanlı Nızamına tiykarınan 1992 jıl 1 yanvardan engizildi hám usınıń menen birge kárxanalardıń islep shıǵarıw fondlariga tólew hám de transport qurallarına salınatuǵın salıq biykar etildi.
Kárxanalardıń buyım-múlkine salınatuǵın salıq tiykarınan orınlardaǵı jergilikli byudjetler dáramat bólegin qáliplestiredi. Undirilgan áne sol salıq summası teń úleslerde jergilikli byudjetlerge ótkeriledi. Global ekonomikalıq munasábetler rawajlanıp baraetgan búgingi kúnde ámeldegi resurslardan nátiyjeli paydalanıwdıń ekonomikalıq usıllarınan biri retinde buyım-múlk salıǵın engiziw maqsetke muwapıq esaplanadi. Xozir mugaxassislar buyım-múlk salıǵı hám sol sıyaqlı resurs tulovlarini ádewir asırıw hám payda (dáramat ) ga salıq jugin kemeytiwdi paydalı, dep atap kórsetip atır.
Yuridikalıq shaxslar ushın buyım múlk salıǵın engiziwden tómendegi maqsetler názerde tutıladı :
Birinshiden, kárxanalar ózleriniń xojalıq iskerligin júrgiziwde artıqsha hám paydalanilmayotgan buyım-múlkin satıwǵa qızıǵıwshılıqtı oyatıw ;
Ekinshiden, xojalıq jurgiziwshi sub'ektler balansındaǵı buyım-múlkten nátiyjeli paydalanıwdı ragbatlantirish.
Úshinshiden, byudjetke qosımsha finanslıq resurslar túsiwin támiyinlew.
Buyım-múlk salıǵı finanslıq kózqarastan xoshametlantiruvchilik hám baqlaw jergilikli byudjetlerdi toltırıw nuktai názerinen bolsa fiskal wazıypaların atqaradı.
Buyım-múlk salıǵı finanslıq kózqarastan xoshametlantiruvchilik hám baqlaw jergilikli byudjetlerdi toltırıw kózqarasınan bolsa fiskal wazıypaların atqaradı. Buyım-múlk salıǵı joqarıda bayanlainganlaridan tısqarı ámeldegi islep shıǵarıwdı ekstensiv keńeytiwdi jılawlaw wazıypaların sheshiwge de nátiyjeli tásir etedi.
Házirgi waqıtta múlk salıqlarınan keletuǵın dáramat jetekshi salmoqqa iye bulmasa-de, bul salıqlar salıq sistemasında ayriqsha orın tutadı. Shunnngdek, buyım-múlk salıǵı mámleket byudjetine dáramattı támiyinlew menen birge, dáramat hám múlk bólistiriwindegi uyqaspawshılıqni saplastırıwdıń zárúrli quralı esaplanadı. Múlk salıǵınnng túp maqseti mámleket byudjeti máplerine xizmet etiwden ibarat.
Kárxanalar buyım-múlkin salıqqa tartıw mexnizmi bul-yuridikalıq shaxslar buyım-múlkine salıq salıw menen baylanıslı bolǵan. Salıqtı shólkemlestiriwde tikkeley qatnasıw etiwshi elementler kompleksi esaplanadı. Házirgi waqıtta yuridikalıq adamlardıń buyım-múlkin salıqqa tartıw mexanizminde ámeldegi bolǵan máseleler áwele salıqqa tartıw ob'ektin anıqlaw tártibi hám salıq stavkası menen baylanıslı.
Yuridikalıq shaxslardan alınatuǵın buyım-múlk salıǵı tuwrı salıqlar quramına kiredi hám mánisine kóre bul salıq tiykarǵı fondlar formasındaǵı resurslarǵa salıstırǵanda belgilengen salıq esaplanadı. Usı salıq boyınsha tushumlar summası tolıq jergilikli byudjetlerge túsedi hám ol jergilikli byudjetlerdiń turaqlı dáramat dáreklerinen biri esaplanadı.
Salıq sistemasında buyım-múlk salıǵın engiziwden gózlengen maqset, birinshiden, kárxanalar ózleriniń xojalıq iskerligin júrgiziwde artıqsha hám paydalanilmayotgan buyım-múlkin satıwǵa qızıǵıwshılıǵın oyatıw bolsa, ekinshiden, kárxanalar balansındaǵı buyım-múlkten nátiyjeli paydalanıwdı xoshametlewden ibarat esaplanadi.
Xojalıq jurgiziwshi sub'ektlerdiń balansındaǵı barlıq múlkten salıq tólewge májbúrlew onı artıqsha jay, imaratlar, mashina hám úskenelerden qutılıwǵa odaydı. Bul bolsa, óz gezeginde, islep shıǵarıw quralları bazarın qáliplestiriw, ónim ózine túser bahasın tómenletiw hám de básekige shıdamlı ónim islep shıǵarıwdı xoshametlew múmkinshiligin jaratadı.
2. Yuridikalıq adamlardıń buyım-múlkine salınatuǵın salıq tólewshileri, salıq salıw ob'ekti, salıq salınatuǵın baza hám buyım-múlktiń ortasha jıllıq qaldıq ma`nisin anıqlaw tártibi.
Yuridikalıq adamlardıń buyım-múlkine salınatuǵın salıqtıń tólewshileri tómendegiler (Salıq Kodeksiniń 410 -statyası ):
1) Ózbekstan Respublikası aymaǵında salıq salıw ob'ekti esaplanıwshı buyım-mulkka iye bolǵan Ózbekstan Respublikası yuridikalıq shaxsları ;
2) Ózbekstan Respublikası aymaǵında kóshpelis mulkka iye bolǵan Ózbekstan Respublikasınıń norezidentlari bolǵan yuridikalıq shaxslar.
Eger kóshpelis múlk mal-múlklisiniń jaylasqan jerin anıqlawdıń múmkinshiligi bolmasa, bul mulkka iyelik etiwshi hám (yamasa ) odan paydalanıwshı shaxs salıq tólewshi esaplanadı.
Eger yuridikalıq shaxs kóshpelis mulkni finanslıq kireyge (lizing) alǵan bolsa, ol da salıq tólewshi dep tán alıw etiledi.
Yuridikalıq adamlardıń kóshpelis múlki yuridikalıq adamlardıń buyım-múlkine salınatuǵın salıq salıq salıw ob'ekti esaplanadı.
Salıq salınatuǵın kóshpelis múlk gápine tómendegiler kiredi:
1) kóshpelis mulkka bolǵan huqıqlardı mámleket diziminen ótkeriwshi organlarda dizimnen ótkeriliwi kerek bolǵan ımaratlar hám imaratlar ;
2) qurılısı tamamlanmagan ob'ektler. Qurılısı tamamlanmagan ob'ektlerge qurılıs ob'ektine tiyisli joybar -smeta hújjetlerinde belgilengen normativ múddette qurılısı tamamlanmagan ob'ektler, eger qurılıstıń normativ múddeti belgilenmagan bolsa, bul ob'ekttiń qurılısına kepillikli bolǵan organdıń ruxsatnaması alınǵan aydan baslap jigirma tort ay ishinde qurılısı tamamlanmagan ob'ektler kiredi;
3) temirjollar, magistral' trubalar, baylanıs hám elektr uzatıw liniyalari, sonıń menen birge usı ob'ektlerdiń ajıralmaytuǵın texnologiyalıq bólegi bolǵan imaratlar ;
4) qurılıs shólkemleri yamasa jaylardı qurıwshılar balansında keyinirek satıw ushın kórsetilgen turar jay kóshpelis múlk ob'ektleri, kóshpelis múlk ob'ekti paydalanıwǵa tapsırilgandan keyin altı ay ótkennen.
Tómendegi kóshpelis múlk ob'ektleri salıq salıw ob'ekti esaplanbaydı :
1) kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri tárepinen kommerciyalıq bolmaǵan iskerligin ámelge asırıw sheńberinde paydalaniletuǵın ob'ektler;
2) turar jay-kommunal xojalıǵınıń hám belgilengen maqseti boyınsha paydalaniletuǵın basqa umumfuqaroviy áhmiyetke iyelik etiw qala xojalıǵı ob'ektleri. Turar jay-kommunal hám basqa umumfuqaroviy áhmiyetke iyelik etiw qala xojalıqları ob'ektleri gápine qalalar hám qalashalardı sanitariya tazalaw, abadanlastırıw hám ko'kalamzorlashtirish ob'ektleri, sırtqı jaqtılandıriw, kommunal-xojalıq mútajlikler ushın hám xalıqqa vodoprovod (suw alıw hám tazalaw imaratları menen), kanalizaciya (tazalaw imaratları menen), gaz, qazanxonalar hám ıssılıq bólistiriletuǵın tarmaqlar (olardıń imaratları menen), sonıń menen birge turar jay-kommunal xojalıǵı ob'ektlerine texnikalıq tárepten xizmet kórsetiw hám olardı remontlaw ushın mólsherlengen ımaratlar kiredi;
3) ulıwma paydalanıw daǵı avtomobil' jolları ;
4) suwǵarıw hám kollektor -drenaj tarmaqları ;
5) salıq tólewshiniń balansında bolǵan hám de isbilermenlik iskerliginde paydalanilmayotgan, puqara qáwipsizligi hám saparbarlik áhmiyetine iyelik etiw ob'ektler;
6 ) tábiyaattı qorǵaw hám sanitariya -tazalaw maqsetleri, órt qawipsizligi ushın paydalaniletuǵın ob'ektler. Ob'ektlerdi tábiyaattı qorǵaw, sanitariya -tazalaw maqsetleri hám órt qawipsizligi ushın paydalaniletuǵın ob'ektler gápine kirgiziw tiyisli ekologiya hám átirap -ortalıqtı qorǵaw yamasa órt qawipsizligi organınıń málimlemesi tiykarında ámelge asıriladı ;
7) jer uchastkaları.
Yuridikalıq shaxslar buyım múlkine salınatuǵın salıq bazası tómendegiler bolıp tabıladı:
- ımaratlar hám imaratlar, temirjollar, magistral' trubalar, baylanıs hám elektr uzatıw liniyalari, sonıń menen birge usı ob'ektlerdiń ajıralmaytuǵın texnologiyalıq bólegi bolǵan imaratlar boyınsha ortasha jıllıq qaldıq ma`nisi.
- qurılısı tamamlanmagan ob'ektler boyınsha — tamamlanmagan qurılıstıń ortasha jıllıq ma`nisi;
- qurılıs shólkemleri yamasa jaylardı qurıwshılar balansında keyinirek satıw ushın kórsetilgen turar jay kóshpelis múlk ob'ektleri boyınsha — usı ob'ektlerdiń ortasha jıllıq ma`nisi (realizatsiya etilmegen bólegi boyınsha ).
Kóshpelis múlktiń qaldıq ma`nisi bul buyım-múlktiń baslanǵısh (tikleniw) ma`nisi menen salıq tólewshiniń esap siyasatında belgilengen usıllardan paydalanılǵan halda esaplab shıǵılǵan amortizatsiya muǵdarı ortasındaǵı parq retinde anıqlanadı.
Bunda tolıq amortizatsiya etilgen jay boyınsha onıń úsh jılda keminde bir ret anıqlanatuǵın qayta bahalanǵan (bazar ) ma`nisi salıq bazası bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası norezidentlarining kóshpelis múlk ob'ektlerine salıstırǵanda salıq bazası bul buyım-múlktiń ortasha jıllıq ma`nisi bolıp tabıladı.
Salıq salıw ob'ektleriniń ortasha jıllıq qaldıq ma`nisi (ortasha jıllıq baha ) salıq dáwirindegi hár bir aydıń aqırǵı kúnindegi jaǵdayǵa kóre salıq salıw ob'ektleriniń qaldıq bahaların (ortasha jıllıq bahaların ) qosıwdan alınǵan summanıń on ikkidan bir bólegi retinde artıp baratuǵın juwmaq menen anıqlanadı (SKning 413-statyası ).
Ózbekstan Respublikası norezidentlarining kóshpelis múlk ob'ektleri boyınsha salıq bazası usı ob'ektlerge bolǵan múlk huqıqın tastıyıqlaytuǵın hújjetlerde kórsetilgen baha tiykarında anıqlanadı.
Salıq bazası hár bir salıq salıw ob'ekti boyınsha bólek anıqlanadı.
Salıq tólewshi tárepinen salıqtı tólew názerde taza iskerlik túrleri ámelge asırılǵan táǵdirde, salıq bazası salıq salınatuǵın hám salıq solinmaydigan buyım-múlk esabın bólek-bólek júrgiziw tiykarında anıqlanadı. Bólek-bólek esap júrgiziwdiń múmkinshiligi bolmasa, salıq bazası salıq tolıqnishi názerde tutılǵan iskerlikten alınatuǵın sap tushumning jámi sap tushum kólemindegi úlesine qaray anıqlanadı.

Yu ridik adamlardıń buyım-múlk soliği tơlovchilari, ob'ektleri hám bazası.

Yuridikalıq adamlardıń buyım-múlk soliği bơyicha jeńillikler tómendegilerden ibarat.
Salıq esaplab shıǵarılayotganda salıq bazası tómendegilerdiń ơrtacha jıllıq qaldıq ma`nisine (ơrtacha jıllıq ma`nisine) kemeytiriledi:
1) Madani t hám kórkem óner, tálim, soğliqni saqlaw, fizikalıq tarbi hám sport, social támiynat ob'ektleriniń;
2) awıl xơjaligi ónimlerin etiwtiriw hám saqlaw ushın, sonıń menen birge jipak qurtı etiwtiriw ushın paydalaniletuǵın awıl xơjaligi kárxanaları balansında bơlgan buyım-múlktiń.
Sonıń menen birge, tómendegiler buyım múlk soliğidan azat etiledi:
1) gona qatnasıwshıları mayıplıǵı bơlgan adamlardıń jámiyetlik birlespeleri bơlgan hám xızmetkerleriniń ulıwma sanında mayıplıǵı bơlgan shaxslar keminde 50 protsentti tashkil tadigan hám de mayıplıǵı bơlgan adamlardıń miynetine aqsha tơlash fondı miynetke aqsha tơlash ulıwma fondining keminde 50 payızın tashkil tadigan ridik shaxslar ;
2) qayta tikleniwshi nergi dárekleri apparatların (nominal quwatı 0, 1 Mvt hám odan artıq bơlgan) ơrnatganlik ushın qayta tikleniwshi nergi dáreklerinen nergi óndiriwshiler, olar paydalanıwǵa ámeldegi tilgen waqıttan 'tiboran ơn jıl múddetke.
ridik shaxslardan alınatuǵın buyım-múlk soliği bơyicha salıq stavkaları 2 procent muǵdarında belgilengen.
Eger nızamshılıqta basqasha qaǵıyda názerde taza bơlsa, qurılısı normativ múddette tamamlanmagan ob'ektlerge salıstırǵanda salıq stavkası 4 procent muǵdarında belgilenedi.
Bơsh turǵan ımaratlar, paydalanilmayotgan islep shıǵarıw maydanları, shash ushın mơljallanmagan imaratlar, sonıń menen birge tamamlanmagan qurılıs ob'ektlerine salıstırǵanda nızam hújjetlerinde asırılǵan salıq stavkaların belgilew yơli menen tásir ilajları qơllanilishi múmkin hám de salıq Kodeksinde kơrsatilgan salıq jeńillikleri olarǵa qollanıw tilmeydi.
Bunnan tısqarı, salıq stavkası tómendegilerge salıstırǵanda 0, 2 procent muǵdarında belgilenedi:
1) ulıwma paydalanıw daǵı temir yơllar, magistral trubalar, baylanıs hám lektr uzatıw lini lari, sonıń menen birge usı ob'ektlerdiń ajıralmaytuǵın texnologiyalıq bólegi bơlgan imaratlar ;
2) konservası etiliwi tơğrisida Ơzbekiston Respublikası ministrler Mákemesiniń sheshimi qabıl etilgen kơchmas múlk hám tamamlanmagan qurılıs ob'ektleri.
1-keste
Yuridikalıq shaxslardan alınatuǵın buyım-múlk soliği stavkalarınıń jıllar kesiminde ózgeriwi
4. Yuridikalıq shaxslardan alınatuǵın buyım-múlk soliğini esaplab shıǵarıw, esap -kitaplardı usınıs tıs hám tơlash tártibi.
Yuridikalıq adamlardıń buyım-múlk soliği bơyicha salıq dáwiri - kalendar yil bolıp tabıladı (Solik kodeksiniń 416 -statyası ).
Salıq tơlovchilar buyım múlk soliğini salıq Kodeksinde kơzda tutılǵan ơrtacha qaldıq ma`nisine muwapıq anıqlanǵan salıq bazasınan hám tiyisli salıq stavkasınan kelip shıqqan halda ǵárezsiz túrde esaplab shıǵaradı.
Salıq esabatı salıq bơyicha esapqa alıw jayındaǵı salıq organına jılda bir ret, jıllıq moli viy esabat tapsıriletuǵın múddette usınıs tiledi, Ơzbekiston Respublikası norezidentlari bơlgan ridik shaxslar tárepinen sa salıq esabatı dáwirinen keyingi jıldıń 15 fevralına shekem bơ'lgan múddette usınıs etiledi.
Eger kơchmas múlk, salıq Kodeksi 411-statyasınıń ekinshi bólegi 3-bandida kơrsatilgan ob'ektlerden tısqarı, salıq tơlovchining salıq bơyicha esapqa alıw jayında jaylawmaǵan bơlsa, salıq esabatı kơchmas múlk jaylasqan erdagi salıq shólkemlerine usınıs tiledi.
Salıq dáwiri dawamında salıq tơlovchilar (bunnan Ơzbekiston Respublikasında iskerlikti turaqlı mákemeler arqalı ámelge asırmaytuǵın Ơzbekiston Respublikası norezidentlari bơlgan yuridikalıq shaxslar tısqarı ) salıq bơyicha bơnak tơlovlarni tóliydi.
Bơnak tơlovlar muǵdarın esaplab shıǵarıw ushın salıq tơlovchilar ámeldegi salıq dáwirdiń 10 nvarigacha, ngi tashkil qılınǵanları sa, mámleket rơyxatidan ơtkazilgan sáneden itıbaran ơttiz kúnden keshiktirmey salıq shólkemlerine mơljallanayotgan salıq bazasınan (tiyisli jıl ushın buyım-múlktiń ơrtacha jıllıq qaldıq ma`nisinen (ơrtacha jıllıq ma`nisinen) hám tiyisli salıq stavkasınan kelip shıqqan halda esaplanǵan ámeldegi salıq dáwiri ushın salıq summası tơğrisidagi málimlemeni usınıs etedi. Salıq bơyicha minnetlemeleri salıq dáwiri dawamında júzege kelgen salıq tơlovchilar salıq summası tơğrisidagi málimlemeni salıq minnetlemesi júzege kelgen sáneden itıbaran ơttiz kúnden keshiktirmey usınıs etedi.
Joqarıda kơrsatib ơtilgan tártipke muwapıq esaplab shıǵarılǵan bơnak tơlovlar tómendegishe tơlanadi:
aylanbadan salıq tơlovchilar tárepinen — jıllıq salıq summasınıń tơrtdan bir bólegi muǵdarında jıldıń hár sheregi úshinshi ayınıń 10 -kúninen keshiktirmey;
aylanbadan salıq tơlovchilar esaplanbaytuǵın salıq tơlovchilar tárepinen — jıllıq salıq summasınıń ơn ikkidan bir bólegi muǵdarında hár aynıń 10 -kúninen keshiktirmey.
Salıq dáwiri dawamında mơljallanayotgan salıq bazası ơzgargan táǵdirde salıq tơlovchi salıq summası tơğrisida anıqlawtirilgan málimleme usınıs tishga haqılı. Bunda salıq dáwirdiń qalǵan bólegi ushın bơnak tơlovlarga salıqtıń ơzgarish summasına teń úleslerde ońlaw kiritiledi.
Salıq dáwiri ushın tơlanishi kerek bơlgan salıq summası, bơnak tơlovlar esapqa alınǵan halda, salıq esabatın usınıs tıs múddetinen keshiktirmey b djetga ơtkaziladi.
Salıq dáwirinde salıq bơyicha bơnak tơlovlar summası salıq esabatında kơrsatilgan b djetga tơlanishi kerek bơlgan salıq summasına salıstırǵanda 10 procentten artıq kemeytirilgen táǵdirde, salıq organı bơnak tơlovlarni salıqtıń haqıyqıy summasınan kelip shıǵıp, penya esaplaǵan halda qaytaldan esaplab shıǵadı.
Ơzbekiston Respublikasında aktivi tni turaqlı mákemeler arqalı ámelge asırmaytuǵın Ơzbekiston Respublikasınıń norezidentlari tárepinen salıq hár jılı bir ret salıq esabatı dáwirinen keyingi jıldıń 15 fevralınan keshiktirmey tơlanadi.
jer salıǵın tólewshiler bolıp, múlk huqıqı, iyelik qılıw huqıqı, paydalanıw huqıqı yamasa ijara huqıqı tiykarında jer uchastkalarına iye bolǵan yuridikalıq shaxslar, sonday-aq Ózbekstan Respublikasınıń norezidentlari esaplanadı.
Jer uchastkasınan bir neshe yuridikalıq shaxs birgelikte paydalanǵan táǵdirde, hár bir yuridikalıq shaxs jer uchastkasınıń paydalanılıp atırǵan maydanındaǵı óz úlesi ushın jer salıǵın tóliydi.
Salıq salıwdıń bólek tártibi urnatilgan yuridikalıq shaxslar hám de kommerciyalıq bolmaǵan shólkemler, eger tiykarǵı iskerligi túri menen bir katorda basqa iskerlik túrleri menen shuǵıllansalar, ol jaǵdayda olar sol iskerlikte paydalanǵan jerleri ushın jer salıǵın tóliydiler.
Jer salıǵı obiekti
Salıq salıw obiekti bolıp, múlk huqıqı, iyelik qılıw xuquqi paydalanıw huqıqı yamasa ijara xuquqi tiykarında yuridikalıq shaxslarda bolǵan jer uchastkaları esaplanadı.
Xalıqı punktleriniń ulıwma paydalanıw daǵı jerleri yeki onıń materiallıq -xojalıq, kommunal-xojalıq mútajliklerin qandırıw hám dem alıw ushın paydalaniletuǵın hám de rezerv jerler Salıq salıw obiekti retinde karalmaydi.
Salıq salınatuǵın baza
Yuridikalıq shaxslar ixtiyorida ámeldegi bolǵan jer uchastkalarınan Salıq solinmaydigan jer uchastkaları maydanların chegirib taslaw orkali jer salıǵı salınatuǵın baza anıqlanadı.
Jer salıǵı boyınsha jeńillikler
Yuridikalıq shaxslarda jer salıǵı boyınsha jeńillik huqıqları payda bolǵan táǵdirde, Salıq salınatuǵın baza bul huqıq payda bolǵan aydan baslap kemeytiriledi. Jer salıǵı boyınsha jeńillik huqıqı biykar etilgen táǵdirde, Salıq salınatuǵın baza bul huqıq biykar etilgeninen keyingi aydan baslap esaplab shiǵarıladı.
Jer salıǵınan tómendegi yuridikalıq shaxslar azat etiledi:
mádeniyat, tálim, soglikni saklash, xalıqtı social qorǵaw mákemeleri;
mayıplardıń jámiyetlik birlespeleri, «Haq niyetli» fondı hám «Ózbekstan chernobilchilari» assosiasiyasi múlkinde bolǵan, isleytuǵınları ulıwma sanınıń keminde 50 payızın mayıplar, 1941-1945 jıllardaǵı urıs hám miynet fronti eń húrmetlileri tashkil kilgan yuridikalıq shaxslar, bunnan sawda, dáldalshılıq, támiynat -satıw hám tayarlaw iskerligi menen shuǵıllanatuǵın yuridikalıq shaxslar tısqarı.
Jańa islengen dıyxan xojalıqları - mámleket diziminen ótkerilgen waqıttan baslap, eki jıl múddetke;
Salıq solinmaydigan jer uchastkaları
Salıq kodeksiniń 282-statyasına kóre Salıq solinmaydigan jer uchastkalarına tómendegi lar kiredi:
bog'dorchilik, o'zumchilik yamasa palızshılıq shirkatlarining ulıwma paydalanıw daǵı (kirisiw jolları, sugorish ariklari, kollektorlar hám ulıwma paydalanıw daǵı basqa jerler), jámáát garajlarining jerleri;
2) qáwipsizlik etiletuǵın tábiy aymaqlardıń jerleri, bunnan xojalıq iskerligi yuritilayotgan jerler tısqarı ;
3) salamatlandırıw áhmiyetine iyelik etiw jerler. Profilaktika hám emlew jumısların shólkemlestiriw ushın kulay tábiy shıpabaxsh faktorlarǵa iye bolǵan jer uchastkaları ;
4) tariyxıy -materiallıq axamiyatga iyelik etiw jerler (qorıq jerler, yad baǵları ); 5) suw fondı jerleri;
6 ) elektr o'zatish liniyalari hám olardıń imaratları iyelegen jerler;
7) mádeniyat, xalk tálimi hám soglikni saklash obiektleri iyelegen jerler;
8) ulıwma paydalanıw daǵı avtomobil jolları iyelegen jerler;
9 ) Ózbekstan Respublikasınıń Investisiya programmasına kiritilgen obiektler qurılısı ushın ajıratılǵan jerler, normativ qurılıs múddeti dáwirinde;
yuridikalıq shaxs balansında bolǵan hám xojalıq iskerliginde paydalanılmaytuǵın qorǵalıwı hám de saparbarlik áhmiyetine iyelik etiw bólek jaylasqan obiektler iyelegen jerler;
ixota orman terekzorlari iyelegen jerler; ilimiy yamasa tariyxıy axamiyatga iyelik etiw ormanlar ;
12) Awıl xojalıǵı maqsetleri ushın jańa ózlestirilip atırǵan jerler, olardı ózlestiriw jumısları atqarılatuǵın dáwirde hám olar ózlestirilgen waqıttan baslap bes jıl dawamında ;
meliorasiya jumısları ámelge asırılıp atırǵan ámeldegi Suwǵarılatuǵın jerler, jumıslar baslanǵanınan baslap bes jıl múddetke;
jańa júzege keliw atırǵan baǵlar, júzimzarlıqlar hám tutzarlar iyelegen jerler, tereklerdiń kator aralarınan Awıl xojalıǵı eginlerin egiw ushın paydalanilishidan kat'i názer, úsh jıl múddetke;
Awıl xojalıǵı hám orman xojalıǵı tarawindegi ilimiy-tadkikot shólkemleri hám de Oqıw orınlarına karashli tájiriybe, eksperimental hám Oqıw -tájiriybe xojalıqlarınıń tikkeley ilimiy hám de Oqıw maqsetleri ushın paydalaniletuǵın jerleri (jámi 26 punkt).
Belgilengen maqsette tikkeley paydalanilmayotgan jer uchastkalarına bul elementda belgilengen jeńillikler tatbik etilmeydi.

JUWMAQ
Respublikamız Prezidenti Sh. Mirziyoyev aytıp ótkenleri sıyaqlı : “Barlıq biznes taypaları ushın salıq jugin kemeytiw hám qolaylastırıw, sol tiykarda islep shıǵarıwdı hám salıqqa ólshewli bazanı keńeytiw zárúr. 0'z mútajligi ushın obiektler qurıp atırǵan, jańa islengen kishi hám orta isbilermenlik subektlerine birden-bir salıq toMovini ma'Ium múddetke keshiktirish huqıqın beriw dárkar. Sonıń menen birge, kishi kárxanalar ushın qosı! gan baha salıǵı tólewge ótiwdi xoshametlew shárt. Usınıń menen birge, tez rawajlanıp atırǵan, irilesip baratırǵan kárxanalami xoshametlew siyasatina ótiw kerek. Salıq jeńillikleri beriwde individual jantasıwlardan waz keship, olardı tek ekonomikanıń ma'Ium tarmaqları ushın qoMlash ámeliyatına ótiwdi usınıs etemen”.