Tema : Ilimiy stil ha’m onin’ o’zine ta’n o’zgeshelikleri Joba

3. Juwmaqlaw
Ja’miyettegi adamlar bir – biri menen ha’r tu’rli jag’daylarg’a baylanisli pikri alisiwlari , ko’p g’ana so’ylesiwleri , kundelikli turmistag’’ o’z ara qarim qatnaslari a’debiy tildin’ belgili bir formasi bolg’an awizeki so’ylew tili arqali iske asadi. Sonliqtan da adamlardin’ bir – birinin’ awizeki tu’rde so’ylesiwleri , yag’niy qarim - qatnas jasawdin’ awieki formasi awizeki so’ylew tili dep ataladi .
Awizeki so’ylew tili jazba a’debiy tilge qarag’anda burin payda bolg’anlig’i ma’lim . O’ytkeni adamlar o’z tiline ta’n jaziwina iye bolmastan burin da usi so’ylew tili arqali bir – biri menen pikir alisip qatnas jasap kelgen . Awizeki so’ylew tili jazba a’debiy tilden o’zine ta’n o’zgeshelikleri menen ayrilip turadi . Stilde so’ylew tilinde , jazba stil siyaqli so’zlerdi du’zip keletug’in sha’rtli tan’balar , sonday - aq ha’r tu’rli intonaciyaliq o’zgeshelikler adamlardin’ ishki emociyaliq sezimleri , ha’r tu’rli dawis tolqini arqali an’latilip turadi .
Son’g’i jillarda a’lem ilimiy oylarina baylanisli geypara miynetler qaraqalpaq tiline awdarildi. Olar ta’biyat ha’m ja’miyettin’ ilimlerine sa’ykes mag’liwmatlar birewge sebepshi boldi .
Bul jag’day qaraqalpaq tilinde ilimiy uslubti , sog’an sa’ykes ilimiy leksikaliq qatlamnin’ do’rewinde belgili orin iyeledi . A’sirese xaliq bilimlendiriw islerinin’ Qaraqalpaq iliminin’ da’wir talaplarina sa’ykes kem – kem rawajlanip bariwi bul procseske unamli ta’sir jasadi .
Qaraqalpaq ilimpazlarinin’ miynetleri u’lken - u’lken monografiyaliq shig’armalar , toplamlar , kitapshalar , maqalalar , bayanatlar tu’rinde qaraqalpaq tilinde basip shig’arilip , ilimiy a’debiyatlar qorina qosildi .
Bul qaraqalpaq a’debiy tilinde ilimiy stildin’ belgili funkcionalliq stillerdin’ biri da’rejesine yerisiwin , onda ilimiy terminologiyaliq leksikanin’ qa’liplesip ha’m rawajlaniwin ta’miynleydi .
Na’tiyjede tu’rli ilim tarawlari boyinsha terminologiyaliq birlikler qatalmi do’redi .
Ilimiy stil jazba stil ha’m awizeki stil bir – biri menen tig’iz baylanisli boladi . O’ytkeni uliwma xaliqliq , awizeki so’ylew tili - a’debiy tildi rawajlandiriwshi tiykarg’i arnanin’ biri .
Jazba stil jazba a’debiy stildin’ payda boliwi jaziwdin’ payda boliwi menen tig’iz baylanisli . O’ytkeni jazba a’debiy til sol xaliqtin’ ana tiline ta’n o’zgesheliklerdi qamtiy alatug’in jaziwdin’ payda boliwi menen ju’zege kelgen . Jazba a’debiy stil uliwma xaliqliq janli awizeki so’ylew tiline negizlenedi . Bunin’ sebebi jazba a’debiy til usi janli awizeki so’ylew tili arqali bayiydi . Ol jazba a’debiyra tildi rawajlandiriwdin’ tiykarg’i ko’zi , deregi boladi .
Jazba a’debiy til uliwma xaliqliq so’ylew tilinin’ negizinde payda bolg’an grammatikaliq nizamlarg’a , qag’iydalarg’a muwapiq belgili bir normag’a tu’sken so’ylew tilinin’ qa’liplesken joqarig’i formasi bolip tabiladi . Ha’r bir tilde duris ha’m taza so’ylep biliw , oni qa’tesiz jaza biliw - sawatliliqtin’ ha’m ma’deniyatliliqtin’ belgisi. Bunin’ ushin a’debiy tildin’ normalarin duriz o’zlestiriw ha’m orinli paydalaniw za’ru’r .


4. Paydalanig’an a’debiyatlar
1. Y . Da’wenov , M. Da’wletov “ Qaraqalpaq tili sintaksis stilistika “
No’kis “ Bilim “ 1998
2.A. Da’wletov , E. Berdimuratov “ Qaraqalpaq tili “ No’kis “ Bilim “ 2004
3. Yesemurat Berdimurat uli “ Ha’zirgi qaraqalpaq tili Leksikologiya “ No’kis “ Bilim “ 1994 4. “ Ha’zirgi filologiya iliminin’ a’hmiyetli ma’seleleri “ maqalalar toplami.