|
1.Signallarni kodlash
Axborotni aloka kanalidan uzatish axborotni signalga aylantirish (kodlash) ni talab kiladi. Diskret axborot ma'lum bir vakt mobaynida uzatilishi kerak bulgan belgilarning cheklangan soni bilan ajratiladi. Uzluksiz axborot uzluksiz vakt funksiyasi bilan ta'riflanadi.
Diskret axborotni ma'lum belgilar tuplamiga aylantirish jarayonini kodlash deyiladi, bu aylantirish utkaziladigan konun esa kod deyiladi. Shunga karab kodlash ikkilik xisoblash tizimida kabul kilingan chegaralangan son belgilari (1 va 0) bilan axborotni ifoda etish imkoniyatini beradi. Bu belgilardan tuzilgan kod kombinasiyalari aloka kanalidan tez va unumli uzatiladi. kabul punktiga kelib tushgan belgilar tuplami kodlarni deshifrasiya operasiyasi yordami bilan axborotning dastlabki axamiyatini kaytadan keltirib chikaradi.
Kodlarni tuzish matematika konunlariga buysunadi va bu axborotni yukori sifat bilan uzatish uchun kerakli kodni tanlash imkoniyatini beradi. Kodli kombinasiyasiga kiradigan ikkilik belgilaridan biri 0 yoki 1 kod elementi xisoblanadi. Kod kombinasiyasining xar bir elementi u yoki bu belgisining vakt buyicha cheklangan elektr impulsi bilan uzatiladi.
Impulsli belgilar. Axborotni kodlash uchun kuyidagi impulsli toklar ishlatiladi: amplitudali, kutbli, vaktli, chastotali va fazali.
Amplitudali belgilar (12.3,a-rasm). Aloka kanaliga xar xil amplitudaga ega doimiy va uzgaruvchan tok impulslarini uzatish bilan ta'riflanadi. Impuls amplitudasining kattaligi eletr zanjiriga xar xil karshilikni ulash yoki taminot manbaining kuchlanishni uzgartirish yuli bilan urnatiladi.
Amplituda belgili impulslarni deshifrasiya kilish uchun ishlashga xar xil sezuvchan rele kullaniladi. Agar tebranish impuls amplitudasining nisbati 4¼6 dan kam bulmasa, amplitudali impulslarining ishonchli deshifrasiyasi kafolatlanadi.
Amplituda belgilarini xar kanday aloka kanalidan uzatish
mumkin. Birok ularning kullanilishi xalakitdan kam ximoyalanganligi uchun yoki aloka kanallari ulchamlari va tashki ta'sir ta'sirida impuls belgilarning katta uzgarishi extimoli borligi uchun chegaralangan.
kutbli belgilar (12.3,b-rasm) uzgarmas tok impulslari xar xil kutbga ega bulishlari, musbat va manfiy bilan ta'riflanadi. kutb belgilari doimo ikkita. Aloka kanaliga yuboriladigan xar xil kutb impulslari liniyadagi batareya kutblarini kayta ulash bilan olinadi va ularni fakat utkazgichli aloka kanallarida foydalanish imkonini beradi. kutbli impulslarni deshifrasiya kilish uchun kutblangan relelar urnatiladi. kutbli belgilar tashki ta'sirdan va xalakitdan yukori ximoyalanishga ega buladi vash u bois TB-TS tizimlarida keng kullaniladi.
Vaktli belgilar (12.3,v-rasm) impulslarining xar xil davomiyligi va oraligi (interval) bilan ajralib turadi. Xar bir tokli yuborish impuls xisoblanadi, xar bir toksiz yuborish interval bulib, u sham axborot tashuvchi xisoblanadi. Axborotni ishonchli uzatish uchun fakatgina ikkita impuls belgilari U-uzun va +-kiska impulslari va oraliklari kurinishda kullaniladi.
Vaktli impulslar xosil kilish uchun impulslar generatorlari xizmat kiladi va ularni deshifrasiya kilish uchun kaytishi xar xil sekinlanuvchi rele xizmat kiladi.
Vaktli belgilarni xar kanday aloka kanaliga yuborish uchun kullanilishi mumkin. Xalakitdan past ximoyalanganligi, ya'ni TB-TS tizimida kullashni chegaralaydigan tashki ta'sir impuls uzunligining uzgarishi imkoni ularning kamchiligi xisoblanadi.
Chastotali belgilar (12.3,g-rasm) sinusoidal tulkinni tebranish davrining (chastotaning) farki bilan ta'riflanadi. Chastotani uzgartirish yuli bilan turli impuls belgilarini xosil kilish mumkin va bunday impulsni xar kanday aloka kanaliga uzatish mumkin. Bundan tashkari axborotning chastotali belgilarini tashuvchi chastotaga joylashish va kup kanalli, utkazgichli va utkazgichsiz aloka yullariga uzatish mumkin. Chastotali belgilar xalakitdan yukori ximoyalanishi, TB-TS ishonchli tizimini yaratish imkonini beradi.
Fazali belgilar (12.3,d-rasm) uzgaruvchan tokni fazasi bilan farklanadi. Asosan ikki fazaviy belgilar kullaniladi - faza buyicha 180°ga surilishi. Xalakitdan yukori ximoyalanishga ega bulgan fazaviy belgilarni xar kanday aloka kanalidan uzatish mumkin.
Kodlar tavsifi va tasnifi. Kodlar vazifasiga karab telegraf, telemexanika, xisoblash mashinalari, ma'lumotni uzatish tizimi va televizionlarga bulinadilar. Kodlarni tuzish uchun xar xil belgilar (xarf, rakam) ishlatiladi, bunday belgilar soni m xarfi bilan belgilanadi, belgilar ketma-ketligini esa, n-elementlarning kator kurinishida namoyon buladi.3
Do'stlaringiz bilan baham: |
