Телекоммуникация тармоқлари ва тизимларини эксплуатация қилиш муаммолари

18 

 

texnologik 

defektlar 

yoki 

xizmat 

ko’rsatuvchi 

xodimlarning 

xatoliklari. 

Yashovchanlik  telekommunikatsiya  tarmoqlarining  tarmoqdan  tashqarida  yotuvchi 

sabablar  hamda  tarmoqning  elementlari  -  uzellar,  punktlar,  stansiyalar  va 

liniyalarini  buzishga  yoki  uning  ayrim  qismlarini  shikastlantirish  xarakatlariga 

qarshi  bardoshligini  xarakterlaydi.  Hamma  sabablarni  ikkita  sinfga  ajratish 

mumkin:  stixiyali  va  qasddan  qilingan  sabablar.  Stixiyali  faktorlarga  chaqmoq,  er 

silkinishi,  sel  kelishi,  bo’ronlar  va  xakozo,  qasddan  qilinadigan  faktorlarga  esa 

urush  sharoitlarida  dushmanning  xujumlari,  diversion  harakatlar  va  boshqalar 

kiradi.  Aloqaning  buzilishiga  sabablarning  farqlari  ularning  kelib  chiqishini, 

xarakterini,  aloqaning  buzilish  masshtabini,  ularning  davomliligini,  ularni  bartaraf 

etish  yo’llari  va  usullarini  va  tarmoqning  bardoshligini  oshirishni  belgilaydi. 

Texnikaning  tasodifiy  raddiyalari  oqimlari  faqat  ayrim  aloqalarning  buzilishiga 

olib  keladi  va  buzilishlar  ordinarlik  xususiyatiga  egadir  (bir  nechta  aloqani  bir 

paytda  buzilish  ehtimolligi  kamdir).  Tarmoq  ishining  yuqorida  ko’rilgan 

yashovchanlik  faktorlari  orqali  buzilishi  esa  boshqa  jiddiy  xususiyatlarga  egadir. 

Ayniqsa  bu  tarmoqni  qasddan  shikastlantirish  uchun  xarakterlidir,  bunda  bir 

paytning  o’zida  telekommunikatsiya  tarmoqlarining  etarlicha  katta  qismi  hattoki 

hamma  tizimini  ishdan  chiqarilishi  mumkin.  Ayrim  aloqalar  tasodifiy  raddiyalar 

yoki  xizmat  ko’rsatuvchi  xodimlarning  xatoliklari  bo’yicha  ishlashining  buzilishi 

odatda  qisqa  muddatli  bo’ladi  va  ular  ko’p  xolatlarda  tezda  bartaraf  qilinadi. 

Aloqalarning  ayrim  elementlari  –  uzellar,  liniyalar,  shikastlanishi  natijasida 

buzilishlari  ancha  davomli  bo’lishi  mumkin.  Agar  birinchi  xollarda  buzilishlar 

minutlar  va  o’nlab  minutlarda  hisoblansa,  ikkinchi  xollarda  buzilishlar  soatlab  va 

sutkalab  bo’lishi  mumkin,  chunki  bunda  qayta  tiklashda  katta  hajmda  ta’mirlash 

ishlari  bajarilishi  zarur bo’ladi.  

Tasodifiy  raddiyalar  oqibatida  aloqada  uzilishlar  qisqa  bo’lishi  sababli 

ko’pchilik,  xatto  muhim  aloqalar  xam  rezervsiz  ishlashi  mumkin.  Yashovchanlik 

nuqtai  nazaridan  esa  rezervsiz  ishlashi  mumkin  emas,  chunki  xizmat 

ko’rsatilayotgan  boshqarish  jarayonlari  aloqani  uzoq  muddat  davomida  yo’q 

bo’lishiga yo’l qo’ya olmaydi [6].  

---