Телекоммуникация тармоқлари ва тизимларини эксплуатация қилиш муаммолари

2.3. LTE tizimlarda hizmat ko’rsatish sifatini ta’minlash

Aloqa tarmoqlarida hizmat ko’rsatish sifati QoS (inglizchadan Quality of Sevis hizmat ko’rsatish sifati) orqali aniqlanadi. QoS aloqa tarmog’ini taklif etiladigang aloqa hizmatlarining sifati haqida berilgan kelishuvga moslik darajasini aniqlaydi. Ko’plab xollar uchun aloqa sifati to’rtta parametrlar orqali aniqlanadi:

• 
  o’tkazish palosasi (inglizchada Bandwidth) axborotlarni uzatish tizimining nominal o’tkazish qobiliyatini tafsiflaydi, bit/s kbit/s va Mbit/slarda o’lchanadi;
  
• 
  paketli o’tkazishdagi ushlanish (inglizchada Delay) jo’natuvchidan oluvchiga paketlarni yotkazish vaqtida aniqlaydi, milisekundlarda (ms) o’lchanadi;
  
• 
  djitter (inglizchada Jitter) paketlarni o’tkazishda ushlanishlarning tebranishi (nostabilligi), dgashlarda o’lchanadi;
  
• 
  paketlarning yo’qotilishi (inglizchada Packet loss) uzatish vaqtida yo’qotilgan paketlar miqdorini aniqlaydi, uzatilgan paketlarning umumiy soniga nisbatan foizlarda o’lchanadi.
  

Soddaroq tushuntirish uchun aloqa kanalini shartli quvir, ko’rinishida o’tkazish qobiliyatini esa ichki parametrlar quvirining kengligi va uzunligi funksiyasi sifatida tasavvur etish mumkin [16]. Ma’lumotlarni uzatish marshrutizatorlardagi “shisha idish bug’zi” muommosi bilan FIFO birinchi kelgan – birinchi ketgan (inglizchada First In -First Out) usuli ishlatiladi. Intensiv trafikda bu juda oson xal etiladigan tiqilishlarni yuzaga keltiradi. FIFO navbati kirmagan barcha paketlar marshrutizator tomonidan rad etiladi va mos ravishda qaytmasyo’qoladi. Paketlar ilg’orligi prioritetik ToS (inglizchada Type of Service) tqdim etiladigan servis turiga bog’liq bo’lgan “aqlli” navbatlardan foydalanish eng yaxshi usul hisoblanadi. Bunda “aqlli” navbatlarni yaratish uchun paketlar o’zlari bilan servis turi ishorasini olib yurishi zarur. Masalan TR yoki SMITP paketlarga nisbatan vakilli ulanishlarga sodir bo’lgan tovush paketlariga (VoIP) yuqoriroq ilg’orlikni berish mantidan to’g’ri keladi. Amalda bunday ilg’orilashtirishga (predmetetiklash tizimiga) asoslangan QoS atamasi ko’p tarqalgan. Xizmat ko’rsatish sifati bir necha QoS mordellariga asoslanishi mumkin.

• 
  “Kafolatlanmagan еtkazish” modeli (inglizchada Best Effort Servise) silliq rostlash mexanizmi hisoblanmaydi, faqat rostlashning va trafikning aloxida sinflarini qandaydir ajratishlarsiz o’tkazish qobiliyatini oddiy oshirish uchun hizmat qiladi;
  
• 
  “Integrasiyalangan hizmat ko’rsatish” modeli (Integrated Service - IntServ) signalning barcha yo’llarida zarur o’tkazish qobiliyatini kafolatlash bilan skvoz hizmat ko’rsatishni (inglizcha End to end) ta’minlaydi;
  
• 
  “Differensiyalangan hizmat ko’rsatish” modeli (inglizchada Differentiated Service - DiffServ) tarmoqning yadrosida resurslarning taqsimlash asosida QoS ni va talab etiladigan hizmatlarni taqdim etish maqsadida kombinasiyalanadigan tarmoq chegaralarida ma’lum klassifikasiyalarni va cheklashlarni ta’minlaydi. Bu modelda sinflar bo’yicha trafiklarning bo’linishi kiritiladi, ularning har biriga o’zining QoS darajasi aniqlanadi. DiffServ trafikning shakllanishini boshqarish (paketlarning sinflarga bo’linishi, belgilash, intensivlikni boshqarish) va siyosatni boshqarishdan (resurslarni taqsimlash, paketlarni o’chirish siyosati) tashkil topgan. DiffServ trafikning ilg’orligini aqlli boshqarish to’g’ri keladigan misol hisoblaydi.