“Телекоммуникация” факультети «Телекоммуникация» кафедраси

жўнатиш ва қабул қилиш. Эп ни ўрнатиш ва у билан ишлаш. Этикети. Ms outlook express дастури. 
Режа: 
1. Конгресс Виртуал кутубхонаси. 
2. WWW Виртуал кутубхонаси. 
3. Россия миллий электрон кутубхонаси 
4. Интернетда иш биржаси. 
 
Таянч сўз ва иборалар: Виртуал кутубхонаси., электрон кутубхонаси, WWW Виртуал кутубхона, е-
кутубхона, E-libraru, қидирув тизмлари, маълумотлар ҳажми, маркетинг, реклама. 
Электрон кутубхона Интернетнинг ажойиб имкониятларидан биридир. Бу кутубхонанинг электрон 
шаклидир. Кутубхона деганда одатда кўз олдимизга китоблар турган узундан - узоқ китоб жавонли катта 
хоналар келади. Электрон кутубхонада жавонлар вазифасини жилдлар, китоблар вазифасини Интернет 
саҳифалар бажаради. Бу кутубхона маълумотлари электрон кўринишда бўлади ва компьютерда жойлашади. Бу 
кутубхонадан фойдаланиш жуда қулай. Сиз дунѐнинг ихтиѐрий нуқтасидан электрон кутубхона маълумотларидан 
фойдалана олишингиз мумкин. Яна бир қулай томони зарур маълумот нусхасини кўчириб олишингиз мумкин. 
Электрон кутубхонадан фойдаланишингиз учун компьютер, модем ва Интернет тармоғи бўлиши етарли (расм 
4.16). 
Фараз қилайлик электрон кутубхонадан фойдаланмоқчисиз. Бирор маълумот билан танишмоқчисиз. 
Компьютер ва Интернет ѐрдамида маълумотни бир неча дақиқада топиш мумкин. Маълумот дунѐнинг ихтиѐрий 
нуқтасидан бир пастда экранда тасвирланади. Бунинг учун сиз компьютернинг тугмачасини босишингиз ва электрон 
кутубхонага киришингиз етарлидир. Бир неча дакиқада маълумот кўз олдингизда намоѐн бўлади. Бу мўъжизани 
эслатади. Бу мўъжиза виртуаллик деб аталади. Унга фақат компьютер ва махсус тармоқ орқали эришиш мумкин. Бир 
неча йил аввал бир мақолани топишга бир неча ой вақт сарфлаш зарур эди. Бугун бунинг учун бошқа шаҳарга бориш 
ва вақт сарфлаш зарурати йўқолди. Электрон кутубхоналар ѐрдамга келди. Электрон кутубхоналарни турлича 
номлашади: 

Электрон кутубхона 

Виртуал кутубхона 

е - кутубхона 

e - library 

digital library 
Виртуал кутубхона ўзи нима? Охирги пайтда виртуал дунѐ, виртуал олам, виртуал дўст каби сўзлар 
пайдо бўлди. Виртуал сўзининг маъноси бу тасаввур қилишдир. Виртуал кутубхона бу одатдаги кутубхонанинг 
абстракт кўринишидир. Бу кутубхона китоблари, журналлари ва рўзномалари китоб жавонларда эмас, балки 
компьютер хотирасига жойланган бўлади. Бу компьютерда ѐки компьютер махсус қурилмаларида рақамли 
форматда сақланадиган маълумотларнинг тўпламидир. Бу: босма, аудио, видео ва мультимедиа 
маълумотлардир. Маълумотлар ҳажмига қараб Серверлар битта ѐки тармоқ билан боғланган бир неча 
компьютерлардан иборат бўлади. Электрон кутубхонада кутубхоначи бўлмайди, шунинг учун зарур китоб ѐки 
маълумотни компьютер жавонларидан сиз ўзингиз қидирасиз. 

---

55 
Электрон кутубхона одатдаги кутубхонадан бир қанча қулайликларга эга: 

Жойнинг тежамланиши, яъни китобларни сақлаш учун махсус жойнинг зарурати йўқлиги; 

Нодир асар ва маълумотларни сақлаш ва улардан фойдалана олиш имкониятининг мавжудлиги; 

Фойдаланишнинг қулайлиги ва енгиллиги; 

Қидирув тизимларининг мавжудлиги; 

Маълумотлар ҳажмининг чекланмаганлиги; 

Маълумотнинг аудио, видео ва компьютер графикаси ѐрдамида сифатли ва яхшироқ акс эттириш 
мумкинлиги; 

Вақтнинг тежалиши ва чекланмаганлиги, яъни ундан 24 соат мобайнида фойдаланишингиз мумкин; 

Қўшимча хизматларнинг мавжудлиги. 
Демак, электрон кутубхона бу турли маълумотлар жамланган Интернет саҳифасидир. Бу саҳифани 
кутубхоналардаги махсус марказ мутахассислари маълумотларни мунтазам равишда компьютерга киритади ва 
йиьади. Яъни маълумотлар доимо янгиланиб турилади ва кутубхона ҳажми кенгайиб боради. 
Кутубхона билан қандай ишлаш мумкин. Бунинг учун кутубхона адресини Адрес майдонига 
ѐзишингиз зарур. Одатдаги кутубхона сингари электрон кутубхона маълумотлари мавзу ѐки алфавит бўйича 
тартибланади. Шунинг учун зарур маълумотни шу тартибда топиш мумкин. Виртуал кутубхона ҳақида 
батафсил маълумот билан [1] да, еки НТ Т Р://vlibrar y.freenet.uz саҳифасида танишишингиз мумкин (4.17-расм). 
Ҳозирги кунда электрон кутубхоналар сони сон-саноқсиздир. Кутубхоналар, университетлар, баъзи 
ташкилотлар ўз электрон кутубхоналарига эга. Ўзбекистонда ҳам кутубхоналар мавжуд. Қуйида баъзи электрон 
кутубхона манзиллари ва тавсифини келтирамиз.