Tekshirdi: Rahimova Sh. Bajardi: Tulanova (Jo’rayeva) Z

Kutubxonalarning tadqiqot faoliyatining mohiyati - rivojlanish tendentsiyalariga, ma'lum bir bozor munosabatlarining tuzilishi va xususiyatiga ta'sir etuvchi elementlar va omillarni o'rganish, tahlil qilish va baholashdan iborat. Kutubxona muhitining tashqi muhiti doimiy o'zgarib turishini hisobga olib, monitoring rejimida foydalanuvchilarning talab va kutishlarini o'rganish, ularning qiziqishlari va xohishlarini tahlil qilish, kutubxonaning resurslari va imkoniyatlarini baholash zarur.
Tadqiqot murakkab, qimmat va ko'p vaqt talab qiladigan jarayon. Shuning uchun, uni amalga oshirish uchun jiddiy sabablar va diqqat bilan ko'rib chiqilgan mavzular kerak. Tadqiqot yangi imkoniyatlarni "ochishi", kutubxona (tarkibiy bo'linma) va uning jamiyatdagi obro'sini yaxshilashga yordam beradigan yangi holatlarni "ajratib ko'rsatishi" kerak.
Tadqiqotlarni uchta asosiy yo’nalishlarga bo’lishimiz mumkin:

• Ijtimoiy-madaniy vaziyatni, kutubxonaga ta'sir ko'rsatadigan va o'zgarishlarni amalga oshirishni talab qiladigan omillarni o'rganish, tahlil qilish va baholash. Kutubxonaning ichki muhitini, uning faoliyatiga, xodimlar faolligiga to'sqinlik qiladigan va hissa qo'shadigan sharoit va omillarni o'rganish.
• Kutubxonalar faoliyatining zamonaviy shartlari ulardan torroq tadqiqot sohasiga - ish natijalarini baholashga alohida e'tibor berishni talab qiladi. Bu kutubxonaning samaradorligini baholash uchun ikkinchi tadqiqot yo'nalishi bo’lib, bunda alohida kutubxona, kutubxonalar tarmog'i yoki alohida hududlarning sifatini, qo'yilgan moliyaviy resurslarning samaradorligini baholashga qaratilgan tadqiqotlar o’rganiladi.
• Tadqiqotning uchinchi yo'nalishi innovatsiyalar bozorini, kutubxonachilikning innovatsion salohiyatini o'rganishga qaratilgan bo'lib, "ilg'or tajribalar" ning "manzillarini", qo’llash uchun maqbul bo'lgan tayyor ishlanmalarni aniqlashga, yangi ilmiy yo'nalishlarni o'rnatishga imkon beradi.

Vaziyatlarni tahlil qilishda vaziyatni kutubxonaning asosiy vazifalarini, jarayonlarni amalga oshirish uchun tashqi sharoitlar va ichki imkoniyatlar majmui sifatida tushunilishi kerak. O'z faoliyatini rivojlantirishning ehtiyojlari va buning uchun mavjud imkoniyatlar o'rtasidagi qarama-qarshiliklar o'zgarish zarurligini ko'rsatadigan shartlar va omillarni aniqlash imkonini beradi.