Техник конструкциялаш ва моделлаш

 Rezinalar.  Yuqori  elastik  materiallarga  tabiiy  va  sintetik  polimerlarni  misol  qilib  ko‘rsatish 
mumkin. Kauchiklar muxim tabiiy yuqori elastiklikka ega bo‘lgan materiallarga kiradi. Xozirgi vaktda 
juda  ko‘p  xilma-  xil  sun’iy  kauchiklar  ishlab  chikarilmoqda,  bunday  materiallar  rezina  ishlab 
chiqarishning  negizini  tashkil  qiladi.  Tabiiy  kauchik  tropik  iklim  sharoitida  o‘sadigan  kauchik 
daraxtining sharbati ( lapeks) dan ajratib olinadi. Kauchik + 50
0
C da yumshaydi va yopishkoq bo‘ladi, 
past temperaturada esa murt xolatga o‘tadi. Kauchikning benzindagi eritmasidan rezina yelimi olinadi.  
Rezina  elektrotexnikada  keng  qo‘llaniladi.  Undan  sim  va  kabellar  yuzasini  izolyatsiyalashda 
qoplovchi  sifatida,  shuningdek  himoya  qulkopi,  kalishlar  tayyorlashda  foydalaniladi.  Sof  kauchik 
qutbsiz dielektrik material bo‘lib, uning dielektrik xossalari qo‘yidagicha: E
r
= 2,4; tgδ=0,002; ρ=10
14
 
Omm.  Elektr  izolyatsiyalashda  ishlatiladigan  rezinalarning  dielektrik  xossalari  qo‘yidagicha  bo‘ladi; 
E
r
=3-7;  tgδ=0,002-0,1;  ρ=10
13
  Omm;  Ye
t
  =  20-30  MV/  m.    Rezina  yaxshi  dielektrik  bo‘lgani  bilan, 
issiklik,  yorug‘lik  va  ultrabinafsha  nurlari  ta’sirida  tez  eskiradi.  Rezina  o‘zidan  elektr  tokini 
o‘tkazmaydi.  Agar  uning  tarkibiga  ko‘mir  kukuni  kirgizilsa  elektr  tokini  yaxshi  o‘tkazadi.  Bunday 
rezinalar mashina, konstruksiya, uskunalarda paydo bo‘ladigan zaryadni o‘zi orqali yerga tez o‘tkazib 
yuboradi. 
Sintetik  kauchiklar  kabel  sanoatida  izolyatsiya  va  himoya  qoplamasi  sifatida  keng  qo‘llanilmokda. 
Ularni  tayyorlashda  spirt,  neft  va  tabiiy  gazdan  foydalaniladi.  Butadeinli  kauchik  yaxshi  elektr 
izolyatsiya va elastiklik xossalariga ega bo‘lib butadeinni polimerlash orqali olinadi. Uning dielektrik 
xossalari ko‘yidagicha: E
r
=2,3; tgδ=0,008; ρ=8,5x10
11
 Omm; Ye
t
 = 42 MV/ m. Butadeinli kauchikning 
yukori  ish  temperaturasi  60/65
0
S.  Butadiyen  –  stirolli  kauchik  butaden  va  stirolni  birgalikda 
polimerlash  natijasida  olinadi.  Uning  dielektrik  ko‘rsatkichi  ko‘yidagicha.  E
r
=2,3;  tgδ=0,003;  ρ=1,1 
x10
11
  Omm;  Ye
t
  =  46  MV/  m.  Zichligi  940  kg/  m
3
,  ish  temperaturasi  –  35/65
0
S.  undan  kabel 
izolyatsiyasida koplama sifatida foydalaniladi. 
Butilkauchik  izobutilinni  izoprin  bilan  birgalikda  polimerlash  orkali  ishlab  chikariladi.  Uning 
zichligi 930 kg/ m
3
, ish temperaturasi – 40/105 
0
S, dielektrik xossalari: E
r
=2,4; tgδ=0,004; ρ=2,1 x10
11
 
Omm; Ye
t
 = 22 MV/ m. 
Kremniy  organikli  kauchik  tarkibida  kremniy  va  organik  radikallar  bo‘lib,  yuqori  darajada 
egiluvchan va yaxshi dielektrik hossaga ega. U suvda, namlik sharoitida va past bosimda ishlashi bilan 
birga moy va ishkor ta’siriga xam chidamlidir. Uning zichligi 2000 kg/m
3
, dielektrik hossalari: E
r
=2,9; 
tgδ=0,008; ρ=1,2 x10
11
 Omm; Ye
t
 = 29,3 MV/ m.