Техник конструкциялаш ва моделлаш

 
2.Parmalash  jarayoniga  oid  umumiy  ma’lumotlar.  Kesuvchi  asbob-parmaning  o‘z  o‘qi 
atrofida aylanma va ilgarilama harakat qilishi tufayli yaxlit materialni teshib, undan qirindi hosil qilish 
jarayoni  parmalash  deb  ataladi.  Mahkamlash  detallari  bolt,  vint,  parchin  mix,  shpilka  va  boshqa 
detallar uchun teshiklar  ochish,  rezba kesish, kengaytirish, zenkerlash  uchun detallar hamda ularning 
qismlari parmalanadi. 
 
                              
 
 
 
Yuqori  darajadagi  aniqlik  talab  qilinadigan  teshiklar  (parmalangandan  keyin)  zenkerlanadi. 
Parmalash  aniqligi  va  sifati  ko‘p  jihatdan  dastgohning  sozligi  va  kesuvchi  asbobning  to‘g‘ri 
charxlanganligiga  bog‘liq.  Parmalar  legirlangan  va  uglerodli  po‘latlardan  tayyorlanadi.  Teshiklarni 
ochish, kengaytirish uchun spiral parmalar ishlatiladi. Spiral parma ikki tishli kesuvchi asbob bo‘lib, u 
ishchi  va  quyruq  qismlardan  tuzilgan.  Ishchi  qismi  konussimon  (kesuvchi)  va  silindrsimon 
(yo‘naltiruvchi)  qismlarga  bo‘linadi.  Kesuvchi  qismida  ikkita  kesuvchi  qirra  (uchidagi  burchak)  va 
ular  orasida,  45-55
0
  burchak  hosil  qilib  tutashtirgich  joylashgan.  Tutashtirgich  ariqchalar  orasida 
diametri 0,15-0,2 mm li o‘zak borligi tufayli hosil bo‘ladi. Parmalashda tutashtirgich kesmaydi. Balki 
metallni qiradi. U parmani chetlatishga teshikni kengaytirishga yordam beradi. 
Tasmalar-parma vint ariqchalari  bo‘ylab silindrsimon  sirtda joylashgan ikkita ensiz polosadir. 
Ular  parmaning  teshik  doirasida  ishqalanishini  kamaytirish  uchun  xizmat  qiladi,  parmani  teshikka 
yo‘naltiradi  va  chetga  chiqib  ketmasligini  ta’minlaydi.  Diametri  0.25-0,5  mm  bo‘lgan  parmalar 
tasmasiz tayyorlanadi. 
Tish-kesuvchi  qirrasi  bo‘lgan,  parmaning  pastki  uchidan  chiqib  turadigan  qismi.  Tishning 
kesuvchi  qismi  torets  yuzaga  ega.  Oldingi  yuza  ariqchaning  qirindidan  tushadigan  bosimini  qabul 
qiladigan yuzasi. 

---

146 
 
Vint  ariqchalar  parmaning  silindrsimon  qismida  bir-birining  ro‘parasida  joylashgan.  Ular 
parmalanayotgan teshikdan qirindilarning chiqishini ta’minlaydi. Ariqchalar parma kesayotgan qirralar 
to‘g‘ri  chiqishini  va  qirindining  chiqishi  uchun  zarur  bo‘shliq  bo‘lishini  ta’minlaydigan  maxsus 
profilga ega. 
 
 
 
 
Spiral parmalar У10 va У12 rusumli uglerodli asbobsozlik po‘latidan, legirlangan 9X (xromli), 
xrom-kremniyli  9XS  va  tezkesar  R9,  R18,  R6M5,  VK8  va  T15K6  rusumli  po‘latlardan  yasaladi. 
Bularning ichida eng ko‘p tarqalgani tezkesar po‘latdan tayyorlangan parmalardir.