Техник конструкциялаш ва моделлаш

Tokarlik keskichlar va ularni charxlash.   
Keskich elementlari va burchaklari. Keskichlar kallak va sterjendan iborat (19-rasm). Kallak – 
ishchi qism. Sterjen keskichni dastgoh keskich ushlagichiga qotirish uchun mo’ljallangan. Keskichni 
oldi  tomonidan  chiqayotgan  strujka  o’tadi,  orqa  tomomni  esa  detalga  qaratiladi.  Oldingi  va  orqa 
yuzlarning kesishgan joyida keskichni qirqadigan uchi joylashgan.  
Asosiy  qirqishni  bosh  qirquvchi  uchi  bajaradi.  Keskich  cho’qqisi  –  bu  bosh  va  qo’shimcha 
uchlarning kesishgan joyi (20-rasm).  
Keskichning asosiy geometrik xarakteristikalariga, bosh qo’shimcha burchaklar plan bo’yicha 
burchaklar va bosh qirquvchi uchning qiyalik burchagi kiradi.  
                         
                 
 
Keskich burchaklari (oldingi - 4, bosh orqa - 3, qirqish - 2, o’tkirlik - 8) bosh qirquvchi uchning 
asosiy  yuzga  perpendikular  bo’lgan  bosh  qirquvchi  yuzlar  o’lchanadi  (21-rasm).  Oldingi  burchak  y 

---

130 
 
keskichning  oldingi  yuzi  bilan,  qirqish  yuzga  perpendikular  bo’lgan  tekislik  orasidagi  burchak 
hisoblanadi.  Qanchalik  oldingi  burchak  katta  bo’lsa,  shunchalik  strujka  oson  olinadi,  lekin  qirqish 
kuchi  kamayadi.  Shuning  uchun  yumshoq  materialga  ishlov  berganda  oldingi  burchakni  katta  qilish 
mumkin. Odatda, 8-30° ni tashkil etadi.  
Bosh  orqa  burchak  -  bosh  orqa  yuz  bilan  qirqish  tekislik  orasidagi  burchak  deyiladi.  Bu 
burchak ishlov berilayotgan detal bilan keskich orasidagi ishqalanishni kamaytirish uchun kerak.  
Odatda,  6-12°.  Orqa  burchak  juda  kichkina  bo’lganda  ishqalanish  shunchalik  katta  bo’ladiki, 
natijada keskich qizib ishdan chiqadi.  
O’ta  katta  orqa  burchak  ham  keskichni  issiqlik  rejimini  buzadi  va  uning  mustahkamligini 
pasaytiradi  (22-rasm).  Keskichni  keskich  ushlagichdagi  joylashish  holatiga  qarab,  orqa  burchakning 
o’zgarishi ko’rsatilgan.  
                             
 
 
 
                             21-rasm. Keskichning joylashishga        22-rasm.
 
keskichning orqa burchagining 
                             qarab asosiy burchaklari                        o`zgarishi