Техник ижодкорлик ва конструкциялаш”

Мавзу юзасидан саволлар
1. Фаннинг мақсад ва вазифалари?
2. Хавфсизлик техникаси нимага қаратилган?
3. Кийим тикиш учун гавдадан ўлчов қандай кийимда олинади?
4. Кийим тикиш учун ўлчов гавданинг қайси томонидан олинади?
5. Нуқсонли гавдадан ўлчов қандай олинади?
6. Рост, тўлиқлик ҳақида маълумот беринг?
7. Мода, модел ҳақида маълумот беринг?
8. Нормал ва гердайган гавда тузилиши ҳақида маълумот беринг?
9. Букр ва нуқсонли гавда тузилиши ҳақида маълумот беринг?
10. Кийим тикиш учун олинадиган асосий ўлчовларни кўрсатинг?
11. Кийим тикиш учун қандай ўлчовлар мавжуд?
12. Кенглик, айлана ва узунликўлчовларига қайси ўлчовлар киради?
13. Кийим асос чизмаларини чизишда геометрик шартли белгиларни кўрсатиб беринг.
14. Чизма чизиш учун 1:5 масштаб чизғич тайёрлаш тартиби?
2-модул. 2-мавзу. Қиз болалар учун ошхона фартуги ва рўмолининг асос чизмасини чизиш. Чойнак ёпқичи ва таглиги чизмасини чизиш.
Режа

1. 
   Фартук ҳақида.
   
2. 
   Фартук ва рўмолнинг асос чизмасини конструкциялаш.
   
3. 
   Чойнак ёпқичи ва таглиги чизмасини чизиш.
   

Фартук ҳақида. Замонавий уй бекалари ҳар доим ҳам уй ишларини бажаришда фартукдан фойдаланмайди. Бунинг ажабланарли жойи йўқ, чунки, ҳар йили маиший техника одам учун ишни бажариш ёки уни оғирроқ қилиш орқали ювиш, тозалаш ва пиширишни тобора осонлаштиради. Мултиварка, ошхона процессори ва бошқа ошхона жиҳозлари туфайли кийимлар камроқ ифлосланади. Ва агар у ифлос бўлса, бу муаммо эмас, чунки кир ювиш машинаси уни осонгина тозалайди.

Айни пайтда, ҳатто бир неча ўн йиллар олдин ҳам, ҳар кимнинг ошхонасида ҳар хил услуб ва рангдаги бир ёки бир нечта фартукларни топиш мумкин эди. Айтганча, ушбу кийим Қадимги Миср йилномаларида илдиз отган бой ва қадимий тарихга эга.
Қадимги Миср зодагонлари кийимларининг сақланиб қолган тавсифларида биринчи марта фартукка ўхшаш кийимлар эслатиб ўтилган. Давлат хизматчилари ва жангчилар тўғридан-тўғри яланғоч танага қўйиб, камарга тўртбурчаклар мато қисмини боғлашди. Кейинчалик, Қадимги Юнонистон ва Римда шунга ўхшаш фартуклар пайдо бўлди. Бу шунчалик қулай ва гигиеник эдики, вақт ўтиши билан фартук кийиш одати Европага кириб келган, аммо у ерда у кашта ва нақшлар билан безатилган.
Агар қадимги дунё мамлакатларида фартук жамиятдаги юқори мавқега эга эканлигининг белгиси бўлса, унда ўрта асрларда Европада ушбу буюм асосан мақсадга мувофиқ ишлатилган - кийимларни ҳимоя қилиш учун. Фартуклар ишчилар ва ҳунармандлар, ошпазлар ва хизматкорлар томонидан тақилган.
ХВИ асрга келиб, фартук тўсатдан нафақат фойдали кийим, балки уйга ҳам, кўчага ҳам мос келадиган замонавий аксессуарга айланди. Безаклар билан бойитилган фартукларни зодагон хонимлар кийишди, оддий синф аёллари ўзларининг фартукларини анъанавий каштачилик билан безаб, улардан қолишмади. Вақт ўтиши билан ўзгача дизайнлаштирилган фартуклар дунёнинг кўплаб халқларининг миллий кийимларига айланди.
Хотин-қизлар учун уй фартуклари катак матолардан тикилган. Бундай фартуклар албатта, чиройли тўрлар, пирпираклар билан безатилган. Фартуклар маросимларда ишлатилган ва машҳур эътиқодларга кўра, бу кийим туғилиш, фаровонлик ва узоқ, бахтли ҳаёт рамзи бўлган.
Бир пайтлар фартук қизлар учун мактаб формасининг элементига айланди. Оддий кунларда жигарранг либосга қора фартук, байрамларда эса оқ фартук кийиш керак эди. Мактаб фартугининг ягона модели йўқ эди, шунинг учун ҳам иш кунлари, ҳам таътил кунлари қизлар мактаб фартугининг турли хил вариантларини кўришлари мумкин эди - арзон синтетик материаллардан энг оддий моделлардан тортиб, юпқа газламалардан жуда чиройли фартуклар, ательедаги буюртма асосида ёки ўз қўллари билан тикишган.
Ҳозирги кунда ошпазлар, фаррошлар, сотувчилар, сартарошхоналарда ҳар хил услубдаги фартукларни кўриш мумкин. Устахоналар ва фабрикаларда фартук ўз ўрнини халат ва комбинезонларга бўшатиб берди.
Фартук ва рўмолнинг асос чизмасини конструкциялаш.
Фартук ва рўмол чизмасини чизиш учун олинадиган ўлчовлар.

1. 
   Бўкса айланаси = 40 см
   
2. 
   Бел айланаси = 30 см
   
3. 
   Кўкрак баландлиги = 20 см
   
4. 
   Фартук узунлиги = 40 см
   
5. 
   Бош айланаси = 48 см
   

Фартук чизмасини чизиш учун аввал унинг тўр қисмини қуриб олиш зарур. Тўғри бурчак чизиб, унинг юқори нуқтасини А билан белгилаб олинади. А нуқтадан паст томонга фартукнинг кўкрак қисми узунлиги 20 см қўйилиб Б_л нуқта билан белгиланади ва ундан пастда фартук узунлиги 40 см қиймат белгиланиб фартукнинг умумий узунлиги аниқланади:

АЕ = КҚУ + ФУ = 20 + 40 = 60 см
Б_л нуқтадан ўнг томонга бўкса ярим айланасининг ярмига фартук қўшимчасини қўшиб унинг кенглиги топилади:
Б_лБ_л1 =Б_кЯА:2+ ҚФ =40:2+10=30
Б_л1 нуқтадан юқорига ва пастга А ва Э нуқталардан ўтган горизонтал чизиқ билан кесишгунча давом эттирилади ва мос равишда А₁ ва Э₁ нуқталар қўйилади. А, Э, А₁ ва Э₁ нуқталар тўғритўртбурчак қилиб бирлаштирилади. Кўкракпештнинг юқори қисми кенглиги ва фартук чўнтагининг ўлчамлари модел бўйича олиниб, чизмада кўрсатилганидек бажарилиши мумкин.
Белбоғ узунлиги бел ярим айланасига доимий қиймат 15 см ни қўшиб, белбоғ кенглиги ва бўйин боғичининг узунлиги ҳамда кенглигини модел бўйича олиш мумкин.
Болалар фартуги чизмасини қуриш. Тўғри бурчак чизиб, унинг юқори нуқтасини Б_н билан белгилаб олинади. Б_н нуқтадан паст томонга фартук узунлиги қўйилиб Э нуқта билан белгиланади ва бирлаштирилади.Б_нЕ  40 см

Б_н ва Э нуқталардан ўнг томонга кўкрак ярим айланаси ўлчовига унинг қўшимчасини (барча размерлар учун бир хил) қўшилган қиймат қўйилади ва тўғри тўртбурчак чизиб олинади.

Б_нБ_н1ЕЕ₁КЯА + ҚК30+1040 см
Б_н нуқтадан пастга кўкрак ярим айланаси ўлчовининг ярмига 5 см қўшиб К нуқта топилади:
Б_нК  КЯА:2+530:2+520 см
Б_нБ_н1чизиқ 4 та тенг бўлакларга бўлиб олинади. Бу чизиқлардан биринчисини кўкрак чизиғи билан кесишган нуқтаси К₃ билан К₁ нуқталар оралиғи 2 га бўлинади ва ундан пастга 3 см қўйилиб ёрдамчи О нуқта топилади. Б_н нуқтадан пастга ва ўнг томонга 8 см дан бўйин ўмизи кенглиги ва чуқурлиги қўйилади. 8 нуқтадан горизонтал чизиқда 6 см қўйилиб элка нуқтаси Э аниқланади. Э нуқтадан пастга 1 см қўйилиб Э₁ элка қиялиги топилади.
Фартукнинг этак қисмларининг тушиши, кенгайиши, чўнтак ўлчамлари ва ўрни, фартукнинг орқа тақилма қисми расмда берилгандай ҳамма размерлар учун бир хилда топилади.
Қалпоқча-рўмол. Бундай қалпоқчачизмасини қуриш учун Б_ша – бош айланаси ўлчови ва эркин туриш қўшимчаси керак бўлади.

Бош айланаси ўлчови қуйидагича ўлчанади: сантиметр лентаси олдинда пешонадан ва орқада энса қисмидан айлантириб ўлчанади.

Б_ша 48 см
Қ_Бша 4-6 см (ҳамма размерлар учун)

№