Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни


Sanoat mulki ob‟yektlarini huquqiy



Download 9,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/184
Sana22.01.2022
Hajmi9,47 Mb.
#399462
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   184
Bog'liq
texnik izhodkorlik va dizajn

 
Sanoat mulki ob‟yektlarini huquqiy 
jihatdan muhofaza qilish 
Sanoat  mulki  ob‘yektiga  bo`lgan  huquq  muallifga  (mualliflar) 
yoki  uning  (ularning)  huquqiy  vorisiga  (vorislarga)  tegishli  bo`ladi 
hamda ixtiro yoki sanoat namunasi patenti, dastlabki patenti va foydali 
model  guvohnomasi  (patent,  dastlabki  patent,  guvohnoma  deb 
yuritiladi) bilan tasdiqlanadi. 


~ 19 ~ 
 
Basharti,  bir  necha  shaxs  bir-biridan  mustaqil  ravishda  sanoat 
mulki  ob‘yektini  yaratgan  bo`lsa,  patent,  dastlabki  patent  yoki 
guvohnomaga  bo`lgan  huquq  Patent  idorasiga  birinchi  bo`lib 
talabnoma topshirgan shaxsga beriladi. 
Ob‘yekt  muallifi,  basharti  o`zining  ob‘yektiga  nisbatan 
g`ayrihuquqiy 
ravishdagi 
o`zlashtirish 
natijasida 
talabnoma 
topshirilgan,  yoxud  patent,  dastlabki  patent  yoki  guvohnoma  olingan 
bo`lsa  sud  tartibida  patent,  dastlabki  patent  yoki  guvohnoma 
berilishiga  norozilik  bildirish  yoki  patent  egasi  yohud  uning  huquqiy 
egasi (matnda bundan keyin patent egasi deb yuritiladi) sifatida patent, 
dastlabki  patent  yoki  guvohnoma  o`ziga  berilishini  talab  qilish 
huquqiga egadir. 
Dastlabki 
patent 
va 
guvohnoma 
dastlabki 
ekspertiza 
o`tkazilganidan  keyin,  patent  esa,  ob‘yekt  mohiyatan  ekspertizadan 
o`tkazilgandan so`ng beriladi. 
Ixtiro  patenti  ixtironing  yangiligini,  ixtirochilik  darajasini, 
patentining haqiqiyligini va patent egasining ixtiroga egalik qilish, uni 
tasarruf  etish  va  undan  foydalanishga  doir  mutlaq  huquqini 
tasdiqlaydi. 
Sanoat namunasi patenti sanoat namunasining yangiligi va o`ziga 
xosligini,  patentining  haqiqiyligini  va  patent  egasining  sanoat 
namunasiga  egalik  qilish,  uni  tasarruf  etish  va  undan  foydalanishga 
doir mutlaq huquqini tasdiqlaydi. 
Patentning  huquqiy  muhofazasi  butunlay  yoki  qisman  haqiqiy 
emasligini  isbotlash  vazifasi  haqiqiy  emas  deb  da‘vo  qilayotgan 
tomon zimmasiga yuklanadi va sud tartibida amalga oshiriladi. 
Dastlabki  patent  va  guvohnoma  patent  egasining  sanoat  mulki 
ob‘yektiga egalik qilish, uni tasarruf etish va undan foydalanishga doir 
mutlaq huquqini tasdiqlaydi. 
Patent  egasining  mutlaq  huquqi  patent,  dastlabki  patent  yoki 
guvohnoma  haqidagi  ma‘lumotlar  Patent  idorasining  rasmiy 
axborotnomasida  e‘lon  qilingan  sanadan  boshlab  amalda  deb 
hisoblanadi. 
Ustuvorlik  (prioritet)  sanasidan  boshlab  «Ixtirolar,  foydali 
modellar  va  sanoat  namunalari  to`g`risida»  qonun  qoidalariga 
muvofiq  belgilanadigan  boshqa  sanadan  e‘tiboran  hisoblanganda 
ixtiro patenti yigirma yil mobaynida, sanoat namunasi patenti esa o`n 
yil mobaynida amal qiladi. 


~ 20 ~ 
 
Dastlabki  patent  va  guvohnoma  ustuvorlik  sanasidan  boshlab 
hisoblanganda besh yil mobaynida amal qiladi. 
Sanoat namunasi patenti va foydali model guvohnomasining amal 
qilish  muddati  patent  egasining  iltimosiga  ko`ra,  Patent  idorasi 
tomonidan tegishlicha besh yilga va uch yilga uzaytirilishi mumkin. 
Dastlabki  patent  bilan  muhofazalangan  sanoat  mulki  ob‘yekti 
patenti  dastlabki  patent  egasining  iltimosnomasiga  ko`ra,  ob‘yekt 
mohiyatan ekspertizadan o`tkazilgadan so`ng berilishi mumkin. 
Ixtiro  patenti,  dastlabki  patenti  va  foydali  model  guvohnomasi 
bilan  ta‘minlanadigan  huquqiy  muhofaza  hajmi  ularning  formulasi 
bilan,  sanoat  namunasi  patenti  va  dastlabki  patenti  bilan 
ta‘minlanadigan  huquqiy  muhofaza  hajmi  esa  buyum  (maket, 
rasm)ning fotosuratlarida aks ettirilgan muhim alomatlari majmui yoki 
ularning kombinatsiyasi bilan belgilanadi. 
Davlat tomonidan maxfiy deb topilgan sanoat mulki ob‘yektlarini 
huquqiy jihatdan muhofaza qilish alohida qonunlar bilan tartibga solib 
boriladi.
 
Patent  davlat  nomidan  sanoat  mulki  ob‘yektiga  beriladigan  va 
muayyan hududda, muayyan vaqt oralig`ida amal qiladigan muhofaza 
hujjatidir. 
Patent, o`z mohiyatiga ko`ra, ob‘yektlarga mutlaq egalik huquqini 
beradigan hujjat bo`lganligi sababli muayyan davlatda bunday mutlaq 
huquqlarni  berish  masalasi  shu  davlatning  alohida  vakolati 
hisoblanadi.  Ma‘lumki,  bir  davlatning  patenti  ikkinchi  davlatning 
hududida amal qila olmaydi. 
Tarixdan  ma‘lumki,  patent  huquqi  instituti
 
intellektual  mulkning 
birinchi  instituti  bo`ldi.  Lekin  bugungi  kunda  ham  boshqa  muhofaza 
hujjatlari  bilan  bir  qatorda  patentning  muhimligini  hisobga  olib, 
sanoat mulkini norasmiy tarzda patent huquqi deb ataydilar. 
Sanoat  mulki  huquqlarini  muhofazalash  uchun,  xususan,  sanoat 
ob‘yektiga muhofaza hujjati - patent, guvohnoma va boshqalarni olish 
uchun,  eng  avvalo,  muhofaza  hujjati  berilishi  uchun  tegishli 
talabnomani  to`g`ri  rasmiylashtirish  va  uni  patent  berilishi 
so`ralayotgan  ob‘yektning  belgilangan  mezonlarga  muvofiqligini 
ekspertizadan o`tkazadigan (patentga layoqatliligini tekshiradigan) va 
ekspertiza  natijalari  bo`yicha  ob‘yektni  rasmiy  ro`yxatga  oladigan, 
ob‘yektning  patentga  layoqatliligini  e‘lon  qiladigan  va  unga  patent 
beradigan vakolatli davlat organiga topshirish zarur. Tabiiyki, bunday 


~ 21 ~ 
 
ekspertizadan  o`tmagan  (patentga  layoqatsiz)  ob‘yektlarga  muhofaza 
hujjati berishni rad etish to`g`risida qaror qabul qilinadi. Sanoat mulki 
huquqlari  bo`yicha  bunday  davlat  organlari  intellektual  mulk 
huquqlarini  muhofaza  qilish  qabul  qilingan  barcha  mamlakatlarda 
mavjud bo`lib, patent idoralari deb ataladi. 
Patent  idoralari  ixtisoslashgan  davlat  tashkiloti  bo`lib,  sanoat 
mulki  ob‘yektlariga  talabnomalarni  qabul  qiladi,  ularni  ekspertizadan 
o`tkazadi, davlat ro`yxatlga oladi, muhofaza hujjatlarini beradi, rasmiy 
materiallarni  nashr  etadi,  shuningdek,  intellektual  mulk  huquqlarini 
muhofazalash sohasidagi boshqa vazifalarni bajaradi. 
Yuqorida  qayd  etib  o`tilganidek,  sanoat  mulki  huquqlarini 
muhofazalash ob‘yekt yaratilgandan so`ng emas, balki unga muhofaza 
hujjati  olingandan  so`ng  kuchga  kiradi.  Odatda,  bunday  hujjatning 
amal  qilish  muddati  muayyan  sanadan  sanoat  mulki  ob‘yektining 
ustuvorlik sanasidan boshlab hisoblanadi. 
Har  bir  patent  uning  egasi  yoki  unga  xususiy  egalik  qiluvchi 
muayyan  (jismoniy  yoki  yuridik)  shaxsga  beriladi.  Patent  egasi
  - 
patentning xususiy egasi va ushbu patentdan kelib chiqadigan mutlaq 
huquqlarning egasidir. 
Patent  o`z  egasiga  sanoat  mulki  ob‘yektlariga  quyidagi  alohida 
huquqlarni  ob‘yektga  egalik  qilish,  boshqarish  va  foydalanish 
bo`yicha  mutlaq  huquqni  beradi.  Alohida  huquqlar  muhofazalangan 
ixtiro, sanoat namunasi va hokazolardan hech kim ruxsatsiz foydalana 
olmasligini  (tayyorlash,  sotish  va  hokazo)  bildiradi.  Shuni  tushunib 
olish  zarurki,  patent  turli  ifoda  shakllariga  ega  bo`lgan  texnik 
mohiyatni muhofaza qiladi, sanoat mulki ob‘yektiga alohida huquqlar 
esa  patent  egasining  muayyan  tovar,  buyumga  egalik  huquqi  bor-
yo`qligidan qat‘i nazar amal qiladi. 
Ko`rinib  turibdiki,  patent  o`z  egasiga  juda  muhim  huquqlarni 
beradi, shuning uchun patentning amal qilish muddatini vaqt bo`yicha 
cheklash  mantiqan  to`g`ri  bo`lib,  aks  holda  bu  mutlaq  huquqlar  yoki 
monopoliya  raqobat  cheklanganligi  sababli  jamiyatning  yanada 
rivojlanishida  to`siqqa  aylanishi 
mumkin.
 
Masalan,  ixtiroga 
beriladigan  patentning  amal  qilish  muddati  chegaralangan  bo`lib, 
o`rtacha 20 yilni (boshqa mamlakatlarda turlicha) tashkil etadi. 
Bundan  kelib  chiqadiki,  boshqa  shaxsning  intellektual  mulk 
ob‘yekti bo`lgan ob‘yektdan foydalanishni istagan har qanday boshqa 
shaxs faqat bitta qonuniy imkoniyatga ega, ya‘ni buning uchun ushbu 


~ 22 ~ 
 
ob‘yekt  egasining  roziligi  (ruxsati)ni  olishi  zarur.  Bunda 
foydalaniladigan  ob‘yekt,  foydalanish  muddati  va  to`lovlarni  aniq 
belgilab  olish  uchun  foydalanishga  berilgan  ruxsatnoma  -  litsenziya 
bitimi
 
yoki litsenziya rasmiylashtirilishi zarur. 
Litsenziya  bu  patent  egasining  boshqa  shaxslar  bilan  alohida 
huquqlarining  bir  qismini  sotish  (berish)  bo`yicha  tuzgan  huquqiy 
bitimi (shartnomasi)dir. 
Tegishlicha  amaliyotda  kelishuvchi  tomonlarni  belgilash  uchun 
quyidagi umumqabul qilingan atamalardan foydalaniladi: 

Download 9,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   184




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish