Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

Ishni bajarish tartibi: 
1. Nazariy ma‘lumotlarni o`rganish. 
2.  Berilgan  nazariy  ma‘lumotlardan  foydalanib,  amaliy  ishlarni 
bajarish. 
3. Bajarilgan amaliy ishlarni topshirish. 
 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
1.
 
Gazlama bo ‗laklaridan qanday bezaklar tayyorlash mumkin ? 
2.
 
Ranglar haqida umumiy mа ‘lumot bering. 
3.
 
Qo`yma burmalar qanday tayyorlanadi? 
4.
 
Bezak tugmalar qanday tayyorlanadi? 
5. Turli tasmalardan gullar qanday tayyorlanadi?
 
 

---

~ 168 ~ 
 
9-LABORATORIYA ISHI 
 
MAKRAME TEXNIKASI 
 
Ishning maqsadi: 
Makrame texnikasini o`rganish 
Kerakli jihozlar: 
shnur, har xil iplar va hokazo 
 
Makrame haqida ma‟lumot 
Makrame  -  bu  tugunchadan  tashkil  topadigan  qo`l  ishi  (qo`lda 
to`qish), chevarlikning bir turi hisoblanadi. Makrame dastlab ikki ipni 
o`zaro  birlashtirish,  ulash  oddiy  funksional  zaruriyatdan  kelib 
chiqqan, lekin u asta-sekin bezak ahamiyatiga ega bo`lgan san‘at turi 
hamdir. 
«Makrame» so`zi turlicha talqin qilingan. Yevropada birinchi bor 
bu  so`zni  XIX  asrda  «tugunchali  to`qish»  mazmunida  ishlata 
boshlaganlar.  Arabcha  «migramax»  sozi  ancha  avval  paydo  bo‘lgan 
bo`lib,  bu  so`z  «ro`mol»,  turkchada  esa  «makrame»  so`zi  «chiroyli 
ro`mol», «duxoba ro`mol» ma‘nosini anglatgan. 
Tugunchali  to`qish  tarixi  insoniyat  tarixi  bilan  tengdoshdir.  Bu 
to`qish  san‘ati  ilk  bor  qadimgi  Xitoy  va  Yaponiyada  paydo  bo`lgan, 
degan  fikrlar  mavjud.  Lekin  boshqa  mamlakatlardagi  arxeologik 
topilmalardan  ma‘lum  bo`lishicha,  bu  san‘at  dunyoning  boshqa 
joylarida  ham  tarqalgan.  Masalan,  Misning  qadimgi  qabrlarida 
tugunchali  to`qilgan  buyumlar  namunalari  topilgan  bo`lib,  ularning 
yoshi 4 ming yildan oshganligi aniqlangan. 
Insoniyat tarixida to`qilgan tugunchalarning yana bir muhim o`rni 
bor, ular avloddan-avlodga axborot to`plash va yetkazish usuli bo`lib 
kelgan.  Ilk  qabilalarining  qadimgi  madaniyatida  tugunchali  yozuv 
rivojlangan  tizimi 
mavjud  bo`lgan,  arxeologik  qazilmalarda 
tugunchalardan  iborat  taqinchoqlar  ko`rinishida  tasbehlar  ham 
topilgan. Yozuvlar tizimini tugunchalarning shakli, kattaligi, rangi va 
o`zaro joylashishiga qarab tushunib olish mumkin bo`lgan. Mana shu 
texnikadan  foydalanish  turi  qadimgi  Xitoyda  va  Shimoliy 
Amerikadagi hindular qabilalarida ham topilgan. Shu kungacha esdan 
chiqarib  qo`ymaslik  uchun  tuguncha  bog`lab  qo`yish  odati  saqlanib 
qolgan. 
Qadimda  bo`lgani  kabi  hozirgi  kunda  ham  kiyimlarni  bezash 
uchun  tugunchali  bezakli  to`qishdan  foydalanish  saqlanib  qolingan. 

---

~ 169 ~ 
 
Makrame  texnikasidan  turli  kiyim  elementlari  yaratilgan:  yengsiz 
ustki kiyimlar, kapyushonlar, bezakli to`rlar, shokila va popuklar. Juda 
nafis  to`rlar  tilla  iplardan  to`qilgan  va  aslzoda  ayollar  kiyimlarini 
bezatish uchun qo‘llanilgan. 
XIII  asrda  tugunchali  to`qish  texnikasi  Sharq  mamlakatlaridan 
Ispaniya  orqali  Yevropaga  kirib 
kelgan.  Ushbu  jarayonga 
dengizchilarning  tuguncha  qilib  bog`lash  bilimlarini  bevosita 
o`zlarining ishlarida emas, balki kundalik foydalanadigan buyumlarini 
yaratishda  ham  qo`llaganliklari  makrameni  turli  mamlakat  bo`ylab 
tarqalishiga yordam bergan. 
XV asr oxiri va XVI asr boshlarida tuguncha to`qish bezak san‘ati 
sifatida  Italiyada  rivojlana  boshladi,  XVIII  asrda  esa  G`arbiy 
Yevropada  juda  keng  tarqaldi.  Angliyadagi  viktorian  davri 
makramening  «oltin  asri»  hisoblanadi.  Bu  davrda  uy-ro`zg`or 
buyumlari  -  dasturxonlar,  pardalar,  choyshablar,  lampa  qalpog`ining 
qismlarini  yaratish  uchun  ushbu  texnikadan,  ayniqsa,  keng 
foydalanildi. 
Bugungi  kunda  tugunchali  to`qish  texnikasi  qo`l  ishi  hisoblanib, 
chevarlikning  boshqa  turlari  orasida  mustahkam  o`rin  oldi.  Makrame 
qo`llanilgan buyumlar ilgarigi ko`rinishlarini saqlab qolib, endi ularga 
yangi  predmetlar  ham  qo`shilmoqda.  Zamonaviy  turmushimizga 
kamarlar,  sumkalar,  hamyonlar,  soat  uchun  tasma,  ko`zoynak 
g`iloflari,  ro`molchalar,  galstuklar,  bezatish  buyumlari  -  yoqalar, 
manjet,  kulonlar  hamda  idishlar  ustiga  to`qish  mustahkam  kirib 
kelgan.  Hozirgi  zamonda  ayollar  kiyimlarini  turli-tuman  to`qilgan 
detallar  bilan  ko`rkamlashtirilib,  kiyimlarga  rang-barang  chiroy 
berilmoqda.  Shuningdek,  turmushimizni  to`qilgan  gilamchalar, 
devorlar va derazalar uchun osma bezaklar va boshqalar bezab turibdi. 
Tugunchali  to`qishda  chevarlikning  boshqa  turlarida  bo`lgani 
kabi,  o`zining  ijodiy  qobiliyatlarini  namoyon  etish  uchun  keng 
imkoniyatlar  mavjud.  Asosiy  tushunchalar  yordamida  yangi 
kompozitsiyalar  yaratish  va  yangi  predmetlarda  ularni  qo`llash 
mumkin. To`qish - bu yoqimli dam olish va foydali mashg`ulotdir. 
Ushbu  bo`limda  to`qish  texnikasi  (makrame)ning  asosiy 
ko`rinishlari  berilgan  bo`lib,  makramedan  foydalanishning  ba‘zi  bir 
imkoniyatlari ko`rsatilgan.