Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

Gazlama qoldiqlaridan unumli foydalanishning ahamiyati 
Yoshlarga  gazlama  qoldiqlaridan  tayyorlanadigan  buyumlarni 
o`rgatish orqali ularga nafaqat bilim, balki iqtisodiy tarbiya ham berib 
boriladi. 
Gazlama 
qoldiqlari 
bilan 
ishlash, 
bir 
tomondan, 
isrofgarchilikning  oldini  olsa,  ikkinchi  tomondan,  yoshlarni  sabr-
toqatga,  nazokatga,  bo`sh  vaqtdan  unumli  foydalanishga  undaydi. 
Tayyorlanayotgan  buyumning  badiiy  yechimini  hal  qilish  orqali  esa 
ularda ijodkorlik qobiliyatlari rivojlanadi. 
Faqatgina  gazlama  qoldiqlaridan  emas,  balki  eski  kiyilmaydigan 
kiyimlardan  ham  uy-ro`zg`or  uchun  ko`plab  foydali  buyumlar 
tayyorlanadi.  Bunday  buyumlarni  bezashda  palto,  jaket,  ko`ylak, 
mexli  kiyimlar  bichiqlaridan  qolgan  gazlama,  charm  va  zamsh 
bo`laklaridan  foydalanish  mumkin.  Boy  fantaziya  va  ijodiy 
yondoshish orqali bunday ishda hamma material qoldiqlari o`z o`rnini 
topadi. 

---

~ 127 ~ 
 
Bizni  o`rab  turadigan  muhit  qulay  hamda  go`zal  bo`lishi  kerak. 
Shuning  uchun  nafaqat  xona  anjomlarini,  balki  oshxona  anjomlarini 
ham  badiiy  did  bilan  tayyorlash  zarur.  Oshxona  shinam  va  ozoda 
bo`lsa,  undagi  predmetlarning  barchasini  zamonaviy  uslubda 
joylashtirish  maqsadga  muvofiq  bo`ladi.  Shuningdek,  oshxonada 
bemalol  ishlashimiz  uchun  esa  bizga  yordamchi  ish  qurollar  kerak 
bo`ladi. Masalan, qozon, choynak ushlagich, fartuk va hokazo. 
Oshxona  uchun  komplekt  anjomlarga:  parda,  dasturxon  va 
salfetkalar,  sochiq,  choynak  uchun  isitgich,  choynak  ushlagich, 
fartuklar  kiradi.  Bularni  tayyorlash  uchun  och  rangdagi  zig`ir,  paxta 
tolali  matolardan  foydalansa  bo`ladi.  Ularning  kompozitsion 
yechimini  hosil  qilish  uchun  sanab  o`tilgan  buyumlarning  bir  xilda 
bajarilishiga ahamiyat berish kerak (2.10- chizma, a, b). 
 
 
2.10-chizma. A-Oshxona uchun komplekt anjomlar 
 
Parda  -  ikkita  asimmetrik  detaldan  bichiladi.  Undagi  kashtaning 
yechimi  ham  asimmetrik  bajariladi.  Pardaning  chap  bo`lagining 
yuqori qismi o`rtasida joylashgan, asosiy gazlamaga applikatsiya qilib 
tikilgan  fantaziyali  gul  kompozitsion  markaz  bo`ladi.  Guldan  tepa  va 
past  tomonga  chetki  qirqimlar  bo`ylab  barglar  tarqatilgan.  Pardaning 
ichki  qirqimlari  tishsimon  shaklda  petlya  chokda  kashta  bilan  ishlov 
berilgan. 

---

~ 128 ~ 
 
                 
 
 
 
                     
 
 
2.10-chizma. B-oshxona uchun komplekt anjomlar tayyorlash 
 
Dasturxon  to`g`ri  to`rtburchak  bo`lib,  stol  o`lchamlariga  mos 
bo`ladi.  Uning  chetki  qirqimlari  tishsimon  shaklda  petlya  chok  bilan 
tikiladi.  Dasturxondagi  kashta  asimmetrik  bo`lib,  pardadagi  tikish 
texnikasi va rasm elementlari takrorlanadi. 
Salfetkalar  35x35  sm  bo`lib,  to`rtburchak  shaklida  ozgina  gul 
barglari bilan bezatilgan (2.11-chizma). 
 
 
2.11-chizma 

---

~ 129 ~ 
 
Choynak  isitgich  2  detaldan  -  choynak  g`ilofi  va  choynak 
tagligidan  iborat.  Choynak  g`ilofi  issiq  astar  -  ostki  qismi  va  ustki 
qismi  bezatilgan  avradan  iborat.  Bunda  oval  shaklidagi  g`ilof 
ko`rsatilgan. 
Katta bo`lak g`ilofning ostki qismiga teng bo`ladi. Ostki qismi 2 
qavat  astardan  iborat  bo`lib,  uning  orasiga  vatin  yoki  porolon  qo`yib 
qo`lda  yoki  mashinada  qaviladi.  Ustki  qismiga  kashta  alohida  tikib 
olinadi  va  yon  tomonlari  alohida  petlya  chokda  tikiladi.  So`ngra 
kashta  tikilgan  avrani  ostki  qismiga  bostirib  tikiladi.  Ostki  qismidagi 
issiq vatin yoki porolondan 1 sm kesib tashlanadi, shunda biriktirilgan 
chok  qalin  bo`lmaydi.  G`ilofning  pastki  qismiga  mag`iz  bilan  ishlov 
beriladi. 
Choynak  tagligi  3  qavat  asosiy  gazlamadan  turli  shaklda 
bichiladi,  qo`lda  yoki  mashinada  qaviladi  va  atrofi  choynak  g`ilofi 
bilan bir xilda mag`iz bilan ishlov beriladi. 
Choynak ushlagichlari ham choynak tagligi kabi tayyorlanadi. 
Fartuklar  fantaziya  uslubiga  moslashtirilgan  asimmetrik  o`timli 
bo`ladi.  Chetki  qirqimlari  kashta  bilan  bezatilgan  bo`lib,  bichish 
vaqtida  gardish  bilan  tikishga  qulay  bo`lishi  uchun  2  sm  ortiq 
qoldiriladi. Cho`ntak pastki qirqimi  va yuqori burchak tomoni kashta 
bilan  tikiladi.  Cho`ntak  chetki  qirqimlari  bukilib  yopishtirib  tikiladi. 
Fartuk taqilmasini petlya va tugmacha bilan ishlov beriladi. 
Komplektga dekorativ sochiqni ham kiritish mumkin. Uning yon 
tomoni zig-zag chokda tikiladi, ikkita uchi esa oshxona anjomlarining 
boshqa komplektlaridek bezatiladi. 
Zig`ir,  paxta,  shoyi  tolali  gazlama  qoldiqlaridan  choynak  uchun 
isitgich tayyorlash mumkin (2.12-chizma). 
 
2.12-chizma 

---

~ 130 ~ 
 
Choynak uchun isitgich ikki qismdan: aylana shaklidagi choynak 
tagligi  va  qizaloq  choynak  g`ilofidan  iborat.  Choynak  tagligi  aylana 
shaklidagi  ikki  qavat  gazlama  bo`lagi  va  vatindan  tashkil  topgan. 
Bular  hammasi  birgalikda  qo`lda  yoki  mashinada  qavilib,  uning 
atrofini  rangli  mag`iz  bilan  ishlov  beriladi.  Choynak  g`ilofi  to`rt 
bo`lakli  avra-astar  hamda  ular  orasidagi  vatindan  tashkil  topgan. 
Vatinni  ham  xuddi  avra  yoki  astardek  to`rt  bo`lakdan  iborat  qilib 
bichiladi  va  bu  bo`laklar  bir-biri  bilan  qo`lda  uchma-uch  (biriktirma 
chok  bilan  qalin  bo‘lib  ketmasligi  uchun)  qilib  tikiladi.  Choynak 
g`ilofi avrasining bitta bo`lagiga applikatsiya va kashta bilan qizaloqni 
tikiladi. G`ilofning pastki qismi burma bilan bezatiladi. So`ngra g`ilof 
avrasi,  vatini  va  astari  bir-biriga  kiritilib,  pastki  qismi  rangli  mag`iz 
bilan  bezatilib  tikiladi.  G`ilofning  yuqori  qismiga  xuddi  soch 
turmagiga  o`xshab  turuvchi  sharcha-ushlagich  mahkamlanadi.  Bu 
sharchani  aylana  shaklidagi  gazlama  bo`lagiga  paxtani  o`rab  ham 
tayyorlash mumkin. 
 
 
 
 
2.13-chizma 

---

~ 131 ~ 
 
Rasmda  choynak  g`ilofining  turli  modellari  berilgan.  Bu 
g`iloflarning  tikilish  uslubi  bir  xilda,  faqatgina  ularga  ketadigan 
materiallar  ranglari,  g`ilof  o`lchamlari  va  shakllari  hamda  bezatilishi 
turlicha bo`ladi. 
2.13-chimada zardo`zlik bilan bezatilgan choynak g`ilofiga to`q 
rangdagi  duxoba  yoki  velyur  hamda  astarlik  gazlamalar  kerak 
bo‘ladi.  Choynak  g`ilofining  detallari  andozasini  tayyorlash  2.14-
chizmada  berilgan.  Bichilgan  choynak  g`ilofining  avra  qismiga 
avval zardo`zlik naqshi yoki applikatsiya tikib olinadi. So`ngra avra 
bo‘laklari  teskarisidan  uch  tomonlari  birlashtiriladi  va  o`ngiga 
ag`dariladi.  Astar  bo`laklariga  teskari  tomonidan  vatin  joylashtirilib 
qaviladi va uch tomonlari birlashtiriladi. 
Tayyorlangan  astar  qismi  avraga  kirgizib  olinib,  uning  uch 
tomonlari  avraga  mahkamlanadi.  Bu  vaqtda  choynak  g`ilofining 
uchlariga po`paklari ham ulanadi. 
Ular  rangli  ipak  iplar  yoki  simdan  tayyorlanishi  mumkin. 
G`ilofning etak qismiga zardo`zlikka yoki applikatsiya rangiga moslab 
mag`iz bilan ishlov berish mumkin. 
 
 
2.14-chizma                                     2.15-chizma 
 
2.15-chizmada  gazlama  qoldiqlaridan  ranglarni  moslashtirishga 
mo`ljallab  tayyorlash  mumkin  bo`lgan  choynak  g`ilofining  andozasi 
berilgan. Bu choynak g`ilofining ko`rinishi 2.13- chizmada keltirilgan. 

---

~ 132 ~ 
 
Istalgan  gazlama  qoldiqlaridan  turli  shakldagi  qozon  yoki  choynak 
ushlagich tayyorlash mumkin. 
Choynak  ushlagichni  tayyorlash  uchun  avval  uning  chizmasini 
rasmdagidek qirqib olish zarur. Andoza bo`yicha ustki va ostki ikkita 
asosiy detallar bichib olinadi. Ustki qismiga rasmdagidek yoki boshqa 
turdagi  applikatsiya  tikiladi  yoki  yopishtiriladi  (choynak  g`ilofiga 
qaralsin). 
So`ngra ushlagich detallarini o`ngini ustiga qaratib 0,5 sm chokda 
aylantirib tikib chiqiladi. 
Choklar  va  ushlagichning  yuqori  qismi  rangli  tasma  bilan 
mag`izlab  tikib  chiqiladi.  Bunda  tikilayotgan  mag`izdan  halqa  qilib 
ushlagich burchagiga mahkamlab qo`yiladi (2.16-chizma). 
 
 
2.16-chizma