Техник ижодкорлик ва дизайн фанининг назарий (лекция) машғулотлари мазмуни

2.45-chizma
 

---

~ 173 ~ 
Birinchi usul (2.45-chizma, a): ipni bukishdan hosil bo`lgan 
halqani asosiy ipning ustiga qo`yiladi, halqani asosiy ipning orqa 
tomoniga bukib, ipning uch tomonlarini halqadan o`tkazib tortiladi. 
Ikkinchi usul (2.45- chizma, b): bu usulda halqani asosiy ipning 
ostiga qo`yiladi. Halqani asosiy ipning old tomoniga bukib, ipning uch 
tomonlarini halqadan o`tkazib tortiladi. 
Uchinchi usul (2.45-chizma, d): asosiy ip ko`rinmasligi uchun 
birinchi navbatda 2.45-chizma, b da ko`rsatilganidek mahkamlanadi, 
so`ngra har bir ipning uchi o`zining tomonida yana bir bor 
mahkamlanadi. 
Ishchi iplar asosiy ipga mahkamlanganda iplarning 4 ta uchi hosil 
bo`ladi. Bu iplarni chapdan o`ng tomonga sanalganda, 1 va 4 iplar-
ishchi, 2 va 3 iplar - asosiy iplar bo`ladi. Demak, to`qish jarayonida 
asosiy ipning ikki turi bilan ishlanadi, ya‘ni to`qish iplarini 
mahkamlash uchun ishlatiladigan asosiy (gorizontal) va to`qish 
jarayonida tortilib turadigan asosiy (vertikal) iplarga ajratish mumkin. 
Bu holatni yaxshilab bilib olish zarur (2.46-chizma). 
Tugunchalarni hosil qilish. Tugunchali to`qishning quyidagi 
xillari 
keng 
tarqalgandir: 
to`qimachilik, 
tikuvchilik, 
galstuk 
tugunchasi, dengizchilar tugunchalari. Ularning har biri o`ziga xos 
vazifani bajaradi. 
To`qimalar iplari ulanish joylarini yaxshilab qaralganda ular 
halqa va tugunlar yordamida hosil qilinganligini ko`rish mumkin. 
Halqa va tugunchalarni ma‘lum ketma-ketlikda bajarib makrame 
texnikasida bezaklar yaratiladi. Tugunchani ikki ipni o`zaro bir-biri 
bilan to`qish yordamida hosil qilinadi. Tugunchalarning oddiy va 
ikkilangan turlari bo`lib, oddiy tugunchalarda iplar faqat bir marotaba, 
ikkilangan tugunchalarda esa ikki marotaba to`qiladi. 
Tekis tuguncha. Tekis tugunchani to`rtta ipdan hosil qilinadi, 
ulardan o`rtadagi ikkita asosiy (vertikal) ip qimirlatilmaydi, shuning 
uchun ularni ishlashda qulay bo`lishi uchun buyum uzunligiga 
qo`shimcha 5-6 sm qilib kesib olinadi. 
2.46-chizma 

---

~ 174 ~ 
Ikki chetidagi ishchi iplar asosiy iplardan to`rt barobar uzun 
bo`ladi. Shunga ko`ra to`qiladigan ipni shunday bukib asosiy ipga 
mahkamlash kerakki, bunda asosiy (vertikal) ipning uzunligi butun ip 
uzunligining 1/5 va ishchi ipning uzunligi butun ip uzunligining 4/5 
qismini tashkil qilsin. 
Bir gal chap tomondan, bir gal o`ng tomondan to`qilib bir 
tuguncha hosil qilinadi. Tugunchani hosil qilish uchun o`rtadagi 
asosiy iplarni to`g`ri tortiladi, o`ng tomondagi ishchi ipni o`rtadagi 
asosiy iplar ustidan o`tkazilib, chap tomondagi ishchi ip tagiga 
qo`yadi (2.47-chizma). 
2.47-chizma 
 
2.48-chizma 
Chap tomondagi ishchi ipni o`rtadagi asosiy va o`ng tomondagi 
ishchi iplar tagidan o`tkazilib, diagonali bo`yicha o`ng ishchi ip 
orasidan o‘tkazib to`qiladi. 
2.49-chizma 

---

~ 175 ~ 
Ikkinchi gal esa xuddi shunday chap tomondan to`qiladi. Chap 
tomondagi ishchi ip o`rtadagi asosiy iplar ustiga va o`ng tomondagi 
ishchi ip tagidan o`tkaziladi, o`ng tomondagi ishchi ipni o`rtadagi 
asosiy va chap tomondagi ishchi iplar tagidan o`tkazilib, diagonali 
bo`yicha chap tomondagi va o`rtadagi iplar orasidan o`tkazib to`qiladi 
(2.48-chizma). Tugunchani qattiq tortiladi. O`rganish qulay bo`lishi 
uchun ushbu tugunchadagi chetki ishchi iplarni har doim o`rtadagi 
asosiy iplar ustiga qo`yilishini bilib olish kerak. 2.49-chizmada 
ko`rsatilganidek, tuguncha ustiga tuguncha hosil qilib to`g`ri bog`ich 
hosil qilamiz. 2.49-chizma, a da tekis tugunchani chap tomondan, b da 
esa o`ng tomondan boshlanishi, d chizmada uning tayyor holatdagi 
ko`rinishi ko`rsatilgan. Bunday tekis tugunchani ikkita ipdan ham 
hosil qilish mumkin. Bajarilish tartibi xuddi 4 ta ip bilan bajarilgan 
tekis tugunga o`xshash bo`ladi (2.50-chizma).