|
Texnik konstruktsiyalash va modellashtirish uchun
kerakli materiallar
Texnik konstruktsiyalash va modellashtirish uchun tegishli
materiallar detallarning hamda yig`ish birliklariga ta‘sir etadigan
kuchlarning xarakterini nazarda tutgan holda tanlanadi. Bunda
materiallarning tegishli lug`atlardan topish mumkin bo`lgan
~ 49 ~
xossalarini ham albatta hisobga olish kerak. Masalan, texnik
konstruktsiyalash va modellashtirishda A gruppadagi ST-1 - ST-4
markali va B gruppadagi BSt1 – BSt-4 markali sifati o`rtacha
uglerodli konstruktsion po`latlar keng qo`llaniladi.
Texnik konstruksiyalash va modellashtirish uchun tegishli
materiallar detallarning hamda yig`ish birikmalarining
ishlash
sharoitlari, ana shu detallar va yig`ish birikmalariga
ta`sir etadigan
kuchlarning xarakterini nazarda tutgan holda tanlanadi. Bunda
materialning tegishli spravochniklaridan
topish mumkin bo`lgan
xossalarini ham albatta hisobga olish kerak.
Masalan: texnik konstruksiyalash va modellashtirishda 4
gruppadagi ST-1-ST-4 markali va B gruppadagi BSt1-BSt-4 markali
sifati o`rtacha uglerodli kontruktsion po`latlar keng qo`llaniladi,
chunki u oson ishlanadi, dastlabki berilgan shaklni uzoq vaqt saqlaydi
va ancha mustahkam bo`ladi. Kemalar va samolyotlarning modellarini
katta kuch tushmaydigan detallarni lipa terak va tog`terak
yogochlaridan tayyorlash mumkin. Bundan tashqari aviamodelchilik
va kema modelchiligida qarag`ay va bambuk ishlatiladi. Texnik
konstruksiyalash va modellashtirishda faner hamda yog`och plitalarini
qo`llash keng tus olgan, texnik konstruksiyalash va modellashtirish
ishida modelning korpuslarini aviamodellarning elementlari va h.k.
larni tayyorlash uchun yozuv, chizma qog`ozlaridan hamda
kartonlardan foydalaniladi.
Texnik
konstruksiyalash
va
modellashtirishda
o`zining
mustahkamligi va xossalari bilan konstruktsion po`latlardan
qolishmaydigan
har xil plastmassalar ham keng qo`llaniladi. Texnik
konstruksiyalash va modellashtirishda ps-1, ps-4. Pxv-1 ff markalari
bilan rangli plitalar ko`rinishida tayyorlanadigan penoplast ham keng
o`rin olgan. Uni samolyotning fyuzelleji stabilizatori, kemalar korpusi
va h.k. larni tayyorlashda ishlatiladi. Penoplastdan yasalgan detallarni
BF-2, BF-4 yelimlari bilan, FF markali penoplastni esa 88-nomerli
yelim bilan yopishtirish mumkin. Yuqorida aytilgan materiallardan
tashqari tekstolit, viniplast, polistirol va h.k.lar ishlatiladi. Sintetik
yelimlarni ishlatishda ehtiyoj choralariga jiddiy rioya qilish kerak.
Modellarning tozaligini, zanglash va chirishga chidamligini oshirish,
tashqi ko`rinishni yaxshilash uchun ularga diqqat bilan ishlov beriladi.
Bunda loklar, bo`yoqlar va boshqa materiallar bilan pardozlash keng
tus olgan, chunki bular metal va yog‘och yuzalaridagi yoriqlarni
~ 50 ~
berkitib, ularni chiroyli rangdor va yaltiroq qiladi. Yog`och buyumlar
sirtini pardozlash 2 xil bo`ladi. 1-buyumlar sirtini yog`och teksturasini
yopmay aksincha, yanada yaqqolroq ko`rsatadigan 4s, 5, 7 markali
loklar NTS-221, NTS-241 markali nitrologmer bilan bo`yashga doir
barcha pardozlash ishlari kiradi. Pardozlash modellar yasashdagi
oxirgi bosqich bo`lib, o`quvchi yoshlarni estetik tarbiyalaydi.
Yumshoq yogochdan tayyorlangan buyumlar sirtini yaltirab
pardozlash uchun avval uni mayda jilvir bilan ishqalanadi. Bunda
taxtachalardan foydalanish zarur. Bular buyum sirtining silliq va tekis
bo`lishiga yordam beradi.
Qattiq yog`och buyumlar sirtini esa avval jilvirlanadi, ya`ni po`lat
plastinadan iborat asbob bilan qiriladi, ishqalab tekislashda
brusokchani turli yo`nalishda yurgiziladi. Texnik modelni sirtiga lok
yoki politura surtish mo`ljallansa-yu uning sirtiga yoriqlar g`adir-
budur joylar bo`lsa, avval shipaklyovkalanadi. Zarang, yong`oq,
qayin, lipa va boshqa qattiq daraxtlar yog`ochidan tayyorlangan
buyumlar poliropka qilinadi. Yumshoq daraxtlar yog`ochlari yaxshi
polirovkalanmaydi, shuning uchun ularni moyli bo`yoqlar bilan
bo`yash maqsadga muvofiq.
Modellar sirtini moyli bo`yoqlar bilan bo`yash bo`yoqchilik
pardozi hisoblanadi. Moyli bo`yoqlar kukunsimon tabiiy va sun`iy
bo‘yovchi modalarni alifda erib tayyorlanadi. Bo`yalgan yuzalar
tezroq qurishi uchun suyuq metall pigmentlaridan tayyorlangan
bo`yoqlar bilan ham bo`yash mumkin. Buning uchun suyuq emalga
ozgina bronza solib, yaxshi aralashtiriladi va uni model sirtiga
kichkina qiyali cho`tka yordamida surtiladi. Polirovkalashda model
sirtidagi g`adir-budirlar asboblar bilan ishlashda hosil bo`lgan izlar
yo`qoladi. Unda mayda elektrokorundli jilvirdan mashina moyi surtib
foydalaniladi, shuningdek, turli silliqlovchi pastalar va h.k.larni ham
ishlatish mumkin.
Texnik konstruktsiyalash va modellashtirishda metallardan
tashqari metallmas materiallar ishlatiladi. Modellar va texnik
qurilmalarni yasashda ana shunday materiallardan yog`och, qog`oz,
plastmassalar keng qo`llaniladi. Modellarning tozaligini, zanglash,
chirishga chidamliligini oshirish, tashqi ko`rinishini yaxshilash uchun
ularga diqqat bilan ishlov beriladi. Bunda loklar, bo‘yoqlar va boshqa
materiallar bilan pardozlash keng tus olgan; chunki bular metall va
~ 51 ~
yog`och yuzalaridan yoriqlarni, chuqurchalarni yaxshi berkitib, ularni
chiroyli, rangdor va yaltiroq qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
