Tegidan tashqari bu bo’limning qolgan barcha teglari ekranda aks ettirilmaydi. Odatda tegi darhol tegidan keyin keladi tegi sarlavhaning tegidir, va hujjatga nom berish uchun hizmat kiladi. Hujjat nomi va

O‘zgaruvchilar. Hisoblash jarayonida qiymati o‘zgaradigan kattaliklar o‘zgaruvchilar deyiladi. Mazkur algoritmik tilda dasturda qatnashayotgan o‘zgaruvchi miqdorlarni belgilab yozish uchun o‘zgaruvchilardan foydalaniladi. Paskal tilida oddiy va indeksli o‘zgaruvchilardan foydalaniladi. Oddiy o‘zgaruvchilar butun, haqiqiy, mantiqiy va belgili turlarning biriga tegishli bo‘lishi mumkin.

Masalan: SR, XMAX, DELTA, IFA, REZ, SUMAR.

Indeksli o‘zgaruvchilar massivlarning elementini tashkil qiladi.Umumiy nomga ega bo‘lgan o‘zgaruvchilar to‘plami massivlar deb ataladi. Bitta indeks bilan belgilangan massivlar bir o‘lchovli massiv deb, ikki indeks bilan belgilangan massivlar esa ikki o‘lchovli massiv deb ataladi. Massivlarning elementlari kvadrat qavsga olinib yoziladi.

Masalan: A[4], A[25], A[I]- bir o‘lchovli massivlar; B[2,5], B[I,J] - ikki o‘lchovli massivlar.

9.4. Paskal tilining standart funksiyalari

Dasturda tez-tez uchrab turadigan funksiyalarning qiymatlarini hisoblashni engillashtirish maqsadida standart funksiyalardan foydalaniladi. Ular quyidagi jadvalda keltirilgan.

Funksiya nomi	Matematikada yozilishi	Paskal tilida yozilishi
Absolyut qiymat	|x|	abs(x)
Kvadrat ildiz		sqrt(x)
Sinus	sinx	sin(x)
Kosinus	cosx	cos(x)
Tangens	tgx	tan(x)
Eksponenta	e^x	exp(x)
Natural logarifm	lnx	ln(x)
Arktangens	arctgx	arctan(x)
Kvadratga ko‘tarish	x^2	sqr(x)
X ning butun qismi	{x}	trunc(x)
YAxlitlash		round(x)
Oldingi qiymat		pred(x)
Navbatdagi qiymat		succ(x)
Juftlikni tekshirish		odd(x)

Standart funksiyalarni yozishda dastlab, ularning nomlari undan keyin esa kichik qavsga olinib argumentlarini yozish kerak. Argument sifatida o‘zgarmaslar, o‘zgaruvchilar, funksiya va arifmetik ifodalar qatnashishi mumkin.

Masalan: SIN(0.87) , COS(2*X) , TAN(ABS(X)), ARCTAN(LN(X))

Arktangensdan tashqari qolgan teskari trigonometrik funksiyalar matematikadagi mavjud quyidagi formulalar orqali arktangens funksiya yordamida ifodalanadi.

, ,

9.5. Paskal tilida arifmetik ifodalar

Paskal tilida ifodalar bir-biridan arifmetik amal belgilari va qavslar bilan ajratilgan o‘zgarmaslardan, o‘zgaruvchilardan, standart funksiyalardan va hokazolardan tashkil topadi.

Ifodada qatnashayotgan o‘zgarmaslar, o‘zgaruvchilar va funksiyalar dasturda e’lon qilingan bo‘lishi kerak.

Ifodalarni yozishda quyidagi qoidaga amal qilish kerak:

1. Ifodalar bir qatorga yoziladi. YUqoriga ko‘tarib (darajaga) yoki pastga tushirib (indeksga) yozish mumkin emas;

2. Ikkita arifmetik amal belgisi ketma-ket yozilmaydi. Masalan, ifodaning 5*a/-b shaklida yozish noto‘g‘ri, chunki bu erda ikkita arifmetik amal belgisi ketma-ket yozilgan. Bu ifoda 5*a/(-b) shaklida yoziladi.

3. To‘g‘ri yozilgan ifodada ochilgan qavslar yopilgan qavslar soniga teng bo‘lishi kerak.

4. Ifodalarni yozishda faqat oddiy qavslar qo‘llaniladi.