Tebranishlar

Ўлчаш ва ўлчаш нажиларини ҳисоблаш
1. Ўлчашдан олдин қурилмани тавсилоти билан яхшилаб танишинг.

2. Қурилмани ўлчашдан олдим, улагим III ни «откл» ҳолатига қўйинг, II₂ ва II₃ улагичларни «+» ҳолатига ва II₄ улагични 20 мВ, созлагич J_ВМ ва J_обр ларни соат стрелкасини йўналишига тескари томонга то тасқалгунча буранг.

3. Қурилмани ~ 220 ўзгарувчан электр тармоғига уланг. Улагич III ни уланг ва қурилмани қиздиринг.

4. Созлагич «уст 0» орқали милливольтметрни стрелкасини нолга келтириб қўйинг. Бу билан нишондаги контактларни носимметрик жойлашиши орқали хосил бўладиган потенциаллар йирмасини компенсациялаймиз (одатда контактларни эквипотенциал чизиқлар ўрнатиш жуда қийиндир). Нолга аниқроқ келтириш учун улагич ПЧни «2мВ» ҳолатига ўтказиш мумкин.

5. Созлагич «J_ВМ» орқали нишондан 10 мА ток ўтказинг.

6. Созлагич «J_обр» билан электромагнитдан ўзаетган токнинг IА га келтиринг.

7. Бир неча марта (~12-14) улагич 112ни «-» ҳолат ва тескарисига алмаштиринг. Бу билан темирни махсус магнит ҳолати ҳосил қилинади.

П2 улагични «+» ҳолатда қолдиринг. Бу ҳолатда амперметрни кўрсатиши ўзгармасин.

8. П4 улагич билан милливолтметрни ўлчаш чегараси қулай ҳолини танлаб олинг. Холл потенциаллар айирмаси қийматини жадвалга езинг.

9. Улагич П2 ни «-» ҳолатга ўтказинг. Бу ҳолда электромагнит ўртасидаги тирқишда ҳосил

Бўладиган магнит майдони йўналиши тескарига ўзгаради, лекин қиймати ўзгармайди. Холл потенциаллар айирмаси V₊ қийматини жадвалга езинг.

10. Холл потенциаллар айирмасини ўртача қийматини топинг:

Бу билан биз милливольтметрни нол холатга қуйидаги хатоликни тўғрилаймиз.

11. Улагичлар П2 ва П3 ларни «+» ҳолатга қуйинг. 6-9 пунктларда қилинган амалларни электромагнитдан утувчи 1,5 А ва 2 А токлар учун кайтаринг.

12. Созлагич J_вм соат стрелкасини тескари йўналишида охиргача буранг J_вм=0) 4-10 пунктлардаги амалларни нишондан ўтувчи 20 А ва 30 А токлар учун қайтариб бажаринг.

13. J_m ва J_обр ва токлар қийматларини кўрсатилгандан бошқача танлаб олиш мумкин. Ўлчаш ва ҳисоблашлар натижаларини қуйидаги жадвалга езинг.
Жадвал

Берилган J_вм тока мос келган электромагнитнинг тирқишдаги магнит майдон кучланганлигини тавсилотда келтирилган график асосида топинг.

Холл коэффициентини қуйидаги форма орқали ҳисобланг.

бу ерда _ўр ларда d - нишонни қалинлиги м, J_обр - А ларда Н-эрстедларда бўлиши керак. Заряд ташувчиларнинг концентрацияси

еки

Солиштирма қаршилиги қуйидаги формула орқали ҳисобланади:

Ярим ўтказгич моддани солиштирма қаршилигини билган ҳолда Холл доимийлигини ўртача қийматини қуйидаги формулага қуйиб заряд ташувчиларнинг ўртача ҳаракатчанлигини ҳисоблаш керак. Мусбат еки манфий заряд ташувчи заррачаларнинг ҳаракатчанлиги .
Адабиётлар
1. С.Г. Калашников. Электричество «Наука» 1964 й.

2. Физический практикум. Электричество и оптика. под ред. И.В. Ивереновой. «Наука» 1968.