Tebranishlar

5-rasm

5-rasmda laboratoriyada termoparani darajalash uchun mo’ljallangan qurilma sxemasi keltirilgan.

O’LCHASH VA O’LCHASH NATIJALARINI HISOBLASH

.

1. 
   5-rasmda ko’rsatilgan tajriba qurilmasining elektrosxemasi yig’ilgan va g’ilgan sximaning to’g’ri ekanligiga ishonch hosil qilingan, termoparalarning kavsharlangan uchlaridan biri ichida suv yoki muz bo’lgan idishga tushiriladi, ikkinchi uchi esa qizdiriladigan suyuqlik ichiga tushiriladi.
   
2. 
   Boshlang’ich holda idishlar ichida suyuqliklarning temperaturasi bir hil bo’lganligi uchun T=0 va demak, =0 bo’ladi.
   
3. 
   Galvonometr strelkasi aniq nolga keltirilgan, muz yoki suvning temperaturasi tajriba davomida o’zgarmas saqlanadi.
   
4. 
   Termostardagi yoki ikkinchi idishdagi suyuqlik juda sekinlik bilan isitiladi va T₁=0 momentdan boshlab, C temperaturadan boshlab har hil 5 ^oC dan boshlab, to (90-100)^oC temperaturadan mos kelgan galvonometrning ko’rsatishi bo’limlarida va millivolt (mB)
   

Tartib №					Ci			<>
	C­­­^0	C^0	mv	mv					%
1 2 3 4 5 6 . . . 16 17		0 5 10 15 . . . . . 75 80

larda ifodalanadi. Hamda quyidagi jadvalga hisoblash davomida yoziladi.

5. 
   Isitgich tok manbaidan uzilib, suvning asta-sekin sovitishga imkon beriladi va 4- punktdagi ohirgi qiymatdan temperaturaning pasayishi tomonga qarab ularga mos kelgan galvonometrning ko’rsatishlari 1-jadvalga o’hshash 2-jadvalja yozib boriladi.
   

6. 
   Millimetrli qog’ozga avval 1-jadval, keyin 2-jadval asosida _T ningning ga bog’lanish grafigi _T=f ( ) chiskladi.
   
7. 
   jadvaldagi qiymatlardan foydalanib, termoparaning solishtirma termoelektr yurituvchi kuchi C_i ning qiymati (6) formula asoosida hisoblanadi va uning o’rtacha qiymati “C” topiladi.
   
8. 
   tajriba payitida qilingan hatoliklar:absoluyt hatolik - o’rtacha absoluyt hatolik va o’lchashning nisbiy hatoligi ^. 100% hisoblanadi.
   

Tekshirish uchun savollar

1. 
   Metallardagi kontakt potensillar farqini tushuntiring.
   
2. 
   Voltang birinchi va ikkinchi qonunlarini ta’riflang.
   
3. 
   Volta qatorlari nima?
   
4. 
   Ichki va tashqi kontakt potensillar farqi nima?
   
5. 
   Termoparani darajalash deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Termoelektr yurituvchi kuch nima? U qanday aniqlanadi?
   
7. 
   Termopara nima? Termobatareya-chi? ular qayerda ishlatiladi?
   
8. 
   Termoparaning solishtirma termoelektr yurituvchi kuchi deb, nimaga aytila