Tbta va dt kafedrasi: Operatsion tizimlar fani bo`yicha

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALAR VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

TBTA va DT kafedrasi:

Operatsion tizimlar fani bo`yicha:
AMALIY ISH №-1

MAVZU: Operatsion tizimni sozlash va yuklash. Замонавий операцион тизимларида дастлабки ишлаш кўникмаларини хосил қилиш.

Bajardi: 811-18 guruh

Talabasi Madrimov SH.
Tekshirdi: Mirzayeva. N.
TUIT-2022
Mavzu: Operatsion tizimni sozlash va yuklash. Замонавий операцион тизимларида дастлабки ишлаш кўникмаларини хосил қилиш.
1. Ишдан мақсад:
1.1. Ubuntu ОТ хақидаги назарий билимларни ўрганиш
1.2. Ubuntu ОТ ишлаш кўникмаларини хосил қилиш, Ubuntu ОТ интерфейсини ва компьютер асосий қурилмаларини созлаш.
Nazariy qism
Linux bu zamonaviy UNIX ga o`xshash, POSIX standartini qondiruvchi shaxsiy kompьyuterlar va ishchi stantsiyalar uchun yaratilgan OT dir. Linux bu erkin tarqatiladigan UNIX – tizimi versiyasidir. Bu tizimni Linus Torvalьd ishlab chiqgan bo`lib, u kodlarni ochiq qilib yaratish shartini taklif qildi. Ixtiyoriy foydalanuvchi koddan foydalanishi va o`zgartirishi mumkin, ammo bu holda albatta u tizimning modullariga kiritgan kodini ochiq qoldirishi shart. Tizimning hamma komponentalari (hatto berilgan matnlar ham) erkin nusha olish va chegaralanmagan sonli foydalanuvchilarga o`rnatish sharti bilan, litsenziyali tarqatiladi.
Shunday qilib, Linux tizimi ko`p sonli dasturchilar va internet orqali bir-biri bilan muloqot qiluvchi UNIX tizimi fidoiylari yordamida yaratildi.
Linux – ko`p masalali, ko`p foydalanuvchili to`la qonli operatsion tizimdir (xuddi UNIX boshqa versiyalari kabi). Bu, bir vaqtning o`zida, bitta mashinada, ko`p foydalanuvchilar, parallel holda, ko`pgina dasturlarni bajargan holda ishlashi degan so`zdir.
Linux tizimi. UNIX uchun qator standartlar bilan berilgan matnlar darajasida mutanosibdir (sovmestim). UNIX uchun internet orqali erkin tarqatiladigan dasturlar, Linux uchun, amalda kam o`zgartirishlarsiz kompilyatsiya qilinishi mumkin. Bundan tashqari, Linux uchun hamma berilgan matnlar, ya’ni yadro, qurilmalar drayverlari, kutubxonalar, foydalanuvchi dasturlari va vositalari erkin tarqatiladi.
Linux, ma’lumotlarni saqlash uchun turli tipdagi fayl tizimlarini qo`llaydi. EXT2FS kabi fayl tizimi Linux uchun maxsus yaratilgan. Masalan, Minix-1 va Xinix kabi fayl tizimlari ham qo`llaniladi. Bundan tashqari, FAT asosidagi faylni boshqarish tizimi amalga oshirilgan, bu esa bu fayl tizimi bo`limlaridagi fayllarga bevosita murojaatga imkon beradi. HPFS, NTFS va FAT32 larga murojaat va fayllarni boshqarish tizimi variantlari yaratilgan.
An’anaviy UNIX tizimlaridagi kabi, Linux bizga ma’lum 3 ta tizimni o`z ichiga olgan mikroyadroga ega.
Free BSD operatsion tizimi. Linux OTdan tashqari erkin tarzda tarqatiladigan operatsion tizimlar oilasiga kiruvchi Free BSDni ham aytish mumkin. Bu OTlar orasidagi printsipial va eng muhim farq shundaki, kelishuvga ko`ra, Linux tizimiga har kim o`z o`zgartirishlarini kiritishi mumkin, ammo bu holda u o`zini kodini ochiq holda koldirishi kerak. Ammo hamma kompaniyalar bunga rozi emas. Ko`pchilik, berilgan matnlar va tayyor yechimlardan foydalanishni hohlaydilar, ammo o`z dasturiy ta’minot sirlarini ochkilari kelmaydi. Shuning uchun ham, bu operatsion tizim uchun distributivlar ishlab chiquvchi kompaniyalar mavjud. Har bir kompaniya o`z OTdan tashqari unga o`z installyatorini, utilitlarini, shu bilan birga dasturlar paketini, konfiguratorlarni va nihoyat amaliy dasturlar paketining katta to`plamini qo`shadi. Bunda u, o`z tizimiga o`z o`zgarishlarini boshqalar bilan kelishmasdan kiritishi mumkin.
Linuxga qarama-qarshi ravishda, Free BSD operatsion tizimi o`z koordinatoriga egadir, bu Kaliforniya Berkli universitetidir. Hohlagan odam bu OT kod matnlarini o`rganishi va unga o`z o`zgartirishlarini kiritishni taklif etishi mumkin, ammo bu o`zgarishlar kiritiladi degan so`z emas, hatto o`zgarishlar foydali bo`lsa ham. Bunga faqat kordinator huquqi bor.
Shunday qilib, Free BSD – bu UNIX ga o`xshash OT, u ham ochiq kodli, uning yadrosi mikroyadro printsipida qurilgan.