Tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy


-Mavzu: Matematika darslarida buyuk ajdodlarimiz ilmiy me’rosidan



Download 4,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/224
Sana01.09.2021
Hajmi4,23 Mb.
#161920
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   224
Bog'liq
MATEMATIKA-FANINI-OQITISH-METODIKASI

8-Mavzu: Matematika darslarida buyuk ajdodlarimiz ilmiy me’rosidan 
foydalanish (2 soat amaliy mashg`ulot).   
O`rta  Osiyolik  matematika  fani  taraqqiyotiga ulkan  hissa qo`shgan olimlar: 
Abu  Abdullox  al–Xorazmiy  (783–850),  Abu  Rayxon  Beruniy  (973–  1048),  Abu 
Ali  Ibn  Sino  (980–1037),  Abu  Nasr  Farobiy  (873–950),  Umar  Xayyom  (1048–
1131),  Nasriddin  Tusiy  (1201–1274),  Abul  Vafo  (940–998),  Mirzo  Ulug`bek 
(1394–1449), Qozizoda Rumiy (1360–1447), G`iyosiddin Jamshid Koshiy (1385–
1457),  Muxammad  Ali  Qushchi  (1402–1474)  va  boshqalar  ijodidan  foydalanish 
bo`yicha umumiy ko`rsatmalar.  
Ibn  Sino  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish  («Ash-Shifo» 
kitobidagi  natural  sonlar  ustida  bajarilgan  arifmetik  amallarni  va  kvadratga 
ko`tarish amalining to`g`riligini 9 yordamida tekshirish usulini o`ylab topgan, (a ± 
b)
2
 = a
2
 ± 2ab +b
2
 formulani geometrik isbotlagan).     
Al-Xorazmiy  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish  (hozirgi  zamon 
o`nlik  sanoq  sistemasini  kashf  etdi,  natural  sonlar  ustida  to`rt  arifmetik  amallar 
bajarish  algoritmini  fanga  kiritdi,  kvadrat  tenglamalarni  yechish  usullarini  kashf 
etdi, "Ziji"  ("Astronomiya") kitobida sinuslar va tengenslar javalini katta aniqlikda 
keltiradi).  
Umar  Hayyom  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish  (Nyuton  binom 
yoyilmasining umumiy formulasini kashf etgan, kubik tenglamalarni   yechishning  
geometrik  nazariyasini    rivojlantirgan,  geometriyada  parallellik  aksiomasiga  oid 
muammo bo`yicha chuqur izlanishlarni olib borgan va uni hal qilishga juda yaqin 
kelgan). 
Nasriddin  Al-Tusiyning  (Azarbayjon  hududida  1201-1274  yillarda  yashab 
ijod  qilgan)  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish  (trigonometriya  sohasida 
xizmati  katta  bo`lgan,  uchburchaklarning  barcha  hollarini  tahlil  qilgan,  ixtiyoriy 
uchburchaklarni  yechishning  eng  qiyin  hollariga  to`xtab  o`tgan,  so`ngra  sferik 
trigonometriya asoslari, jumladan sferik uchburchaklarni yechish usullarini tizimli 
bayon  qilgan,  bu  asar  trigonometriyani  astronomiyadan  ajratdi  va  trigonometriya 
alohida  fan  sifatida  rivojlantirdi,  N’yuton  binomi    yoyilmasini  istalgan  n  natural 
son uchun isbotlangan).  
Abu  Rayhon  Beruniy  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish 
("Geodeziya"  va  "Ma’sud"  qonunlari  asarlarda  astronomiya,  geografiya, 
trigonometriyaga  oid  juda  ko`p  ma’lumotlar  keltirilgan,  xususan,  ichki  chizilgan 
muntazam ko`pburchaklar (3, 4, 5, 6, 8, 10 burchaklar) ning tomonlarini hisoblash 
va  ularni  yasash  usullari  keltirgan,  vatarlar  bilan  ularni  tortib  turuvchi  yoylar 
orasidagi  bog`lanishga  oid  teoremalar,  ikkilangan  burchak  sinusi,  yarim  burchak 
sinusi haqidagi teoremalarni va ixtiyoriy burchaklar uchun kosinuslar teoremasini 
isbotlagan,  sinuslar  va  tangenslar  jadvalini  tuzgan  va  bunda  chiziqli  va  kvadratik 
interpolyatsiyalash  metodlaridan  foydalanishni  ko`rsatgan,  π  soni  uchun  3,1417 
qiymatni topgan).   


16 
 
Mirzo  Ulug`bek  ijodidan  matematika  darslarida  foydalanish  (trigonometrik 
jadvallari  10  ta  o`nli  xona  aniqligida  hisoblangan,  uning  sinus  va  kosinuslar 
jadvallari  minut  oraliq  bilan  tuzilgan,  “Zij”  kitobida  bir  gradusning  sinusini 
hisoblash uchun alohida risola yozgan).   
G`iyosiddin  Jamshid  Al-Koshiy  (XIV–XV  asrda  yashagan)  ijodidan 
matematika darslarida foydalanish  (“Aylana haqida risola” kitobida  π sonini 17 ta 
xona  o`nli  raqamigacha  aniqlikda  topgan,  1  ning  sinusini  hisoblangan,  eng  katta 
aniqlikda  trigonometrik  jadval  tuzgan,  Nyuton  binomi  formulasini  undan  avval 
n=9 bo`lgandagi binomial koeffitsentlarni hisoblagan).  
Abbos Ibn Muhammad Ibn Kasr Al-Farg`oniy (buyuk astronom, matematik 
va geogrof) ijodidan matematika darslarida foydalanish ("Asturlob yasash haqida" 
nomli asarida sferik proeksiya haqida va uning xossalarini bayon qilgan).  

Download 4,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   224




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish