Таянч иборалар: методика, тарих ўқитиш методикасининг илмий таҳлил усуллари, тарих ўқитиш жараѐнининг таркибий қисмлари, кузатиш методи, тажриба методи

Тарих ўқитишни ташкил қилиш

• тарихни ўқитиш ва ўқувчиларни уни ўрганишни ташкил этиш, уларнинг ўрганиш фаолиятини ўқитувчи томонидан бошқарилишига ѐрдам берадиган метод ва методик усуллар, ўқувчилардаги мавжуд билимлари ишга солиш, уларни ижодий билишга йўналтирадиган топшириқлар тизимини ҳамда таълимнинг турли хил кўринишлари (дарс, семинар машғулотлари ва бошқалар) тушунилади.

Ўқитишнинг натижалари деганда,

• тарих ўқитишнинг мақсад ва вазифаларини, мазмунини муваффақиятли равишда амалга оширилиши - ўқувчиларнинг тарих фани асосларини, тарихий материалга мос самаралиметод ва усулларни билишлари ва билимлардан фойдалана олиш малакаларини пухта ўзлаштиришлари, шу асосда ўқувчиларнинг тарихий тафаккурини, тасаввури ва нутқини, махсус ва умумий қобилиятларини ўстириш кўзда тутилади.

Тарих ўқитиш жараѐни икки йўл билан ўрганилади.

• Биринчиси - кузатиш методидир.
• Бу методдан фойдаланганда, турлихилдаги ўқув-методик адабиѐтлар, ўқувчиларнинг ѐзма ишлари, маърузалари, уларнинг жавоблари, ўқитишга берилган баҳо ва хулосалар билан танишиб чиқилади, дарслар кузатилади, ўқувчиларнинг билими ва малакалари ўрганилади.

Иккинчиси - тажриба методи.

• Ўқитувчи ўқитиш жараѐнини ўзи хоҳлаганича уюштиради. Хуллас, ижодий иш қилади ва унинг бу иши илмий тажрибага ўхшаб кетади. Бироқ, ўқитувчи қилган ижодий изланишларнинг илмий тажрибадан фарқи, аввало шундаки ўқитувчи дарсда амалий вазифани ҳал қилади, унинг хулосалари эса ўз фаолиятининг натижаси бўлади. Илмий тажрибада кўпчилик ўқитувчиларнинг иши учун умумий бўлган қонуниятлар тадқиқ этилади, чиқарилган хулосалар илмий асосда асмийлаштирилади. Шунинг учун ҳам, тарих ўқитиш жараѐнини тадқиқ этишдаги кузатиш методини экспериментал тадқиқотдан фарқ қила билиш керак

Тарих ўқитиш методикасининг бошқа фанлар билан боғлиқлиги

Тарих ўқитиш методикаси тарих фани билан узвий боғлиқдир. Тарих ўқитиш ўқувчиларга тарихий воқеликни билдиришдан иборат. Шу жиҳатдан ўқувчиларнинг тарихий воқеликни билиш йўллари тарихий тадқиқотга ўхшаб кетади. Ўқувчилар тарихни ўрганишда олимлар томонидан илмий жиҳатдан текширилиб кўрилган ва таҳлил қилиб чиқилган фактлар ҳамда илмий хулосаларга асосланиши билан бирга, баъзан фактларни янада аниқлаш, тарихий фактлардан умумий хулосалар чиқариш, умумий хулосалардан янги фактларни ўрганиш учун фойдаланишлари мумкин. Бироқ, ўқувчиларнинг тарихни ўрганиши илмий текширишдан фарқ қилад