Taxallusi; asl ism-sharifi Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli Yunusov

---

Abdulhamid

Choʻlpon

Choʻlpon

 (taxallusi; asl ism-sharifi 

Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli Yunusov

) (1897, 

Andijon

 —

1938.4.10, 

Toshkent

) — 

shoir

, 

yozuvchi

, 

dramaturg

 , 

tarjimon

, tanqidchi va jamoat arbobi.

Dastlab madrasada (1908-1912), soʻngra rus-tuzem maktabida (1912-1914) oʻqigan. Sharq

mumtoz shoirlari asarlarini mutolaa qilish va jadid matbuotini kuzatish yoʻli bilan adabiy,

ijtimoiy-siyosiy bilimini oshirgan.

---

1914-yil Toshkentga kelib, 

„Sadoi Turkiston“

 gazetasi bilan hamkorlik qilgan. 

„Yangi Sharq“

,

„Ishtirokiyun“

 (1920-yildan 

„Qizil bayroq“

, 1922-yildan 

„Turkiston“

) gazetasida adabiy xodim

(1919-1923), Xalq maorif komissarligi qoshidagi Ilmiy kengash (1921-yildan Oʻlka oʻzbek

bilim hayʼati, 1922-yildan Ilmiy hayʼat)da rais (1920-1923), 

„Buxoro axboroti“

 gazetasida

muharrir (1921-1922), 

„Turon“

 teatrida direktor (1921; 1922-1923), 

„Mushtum“

 jurnali va

„Darxon“

 gazetasida texnik muharrir, adabiy xodim (1922-1923), Oʻzbek drama studiyasi

(

Moskva

, 1924-1927) va 

Oʻzbek davlat drama teatrida

 adabiy emakdosh (1927-1931), 

SSSR

XKS va Sharq xalqlari markaziy nashriyotida tarjimon (Moskva, 1931-1934), „Mushtum“ va

Abdulhamid Sulaymon oʻgʻli Choʻlpon

Tavalludi

1897

 

Andijon

Vafoti

1938

.4.10 

Toshkent

, 

Oʻzbekiston SSR

, 

SSSR

Millati

oʻzbek

Sohasi

shoir

, 

yozuvchi

, 

dramaturg

 , 

tarjimon

Mashhur ishlari

„Kecha va kunduz“

, 

„Novvoy qiz“

, 

„Oydin

kechalarda“

, 

„Buloqlar“

, 

„Tong sirlari“

, 

„Soz“

Mashhur sovrinlari

Alisher Navoiy

 nomidagi Oʻzbekiston

Respublikasi Davlat mukofoti (1991) 

Dini

Islom

---

„Guliston“

 jurnallari hamda „Teatru“ gazetasida adabiy xodim (jamoatchilik asosida, 1935-

1937).

Adabiy ijodi 1913-1914-yillarda Andijonning ijtimoiy va madaniy hayoti haqida xabarlar yozish

bilan boshlangan. 1914-yil Toshkentda 

Munavvar Qori Abdurashidxonov

 va 

Ubaydulla

Xoʻjayev

 bilan tanishish Choʻlponning milliy uygʻonish harakati namoyandasi sifatida

shakllanishida muhim omil boʻlgan. Choʻlpon 

„Sadoi Turkiston“

 gazetasida dastlabki

„Turkistonli qardoshlarimizga“

 sheʼri, 

„Qurboni jaholat“

, 

„Doʻxtir Muhammadyor“

 hikoyalari va

„Adabiyot nadir?“

 maqolasini eʼlon qilib (1914), shu davr adabiyoti namoyandalari safidan

oʻrin egallagan. Turkiston aholisining iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy qoloqlik sharoitida

yashayotganining asosiy sababini 

Rossiyaning

 mustamlakachilik siyosatida koʻrgan Choʻlpon,

boshqa 

jadidlar

 qatori, oʻz asarlari bilan xalqning madaniy va maʼrifiy saviyasini koʻtarishga

kirishgan.

1917-yil 

Fevral inqilobining

 roʻy berishi taraqqiyparvar ziyolilar dunyoqarashini oʻzgartirib

yubordi. Ular, shu jumladan, Choʻlpon mustaqillik uchun kurash endi targʻibiy-tashviqiy

davridan amaliy faoliyat bosqichiga oʻtganini angladilar. Choʻlpon 

Turkiston muxtoriyati

hukumatining barpo etilishida faol ishtirok etib, muxtoriyatni sharaflovchi 

„Ozod turk bayrami“

sheʼrini yozdi va bu sheʼr oʻzbek davlatchiligi tarixida ilk 

madhiya

 boʻldi. Shu davrda

Turkistondagi koʻp millatli ziyolilar oʻrtasida 

federalizm

 gʻoyasi keng tarqalgani sababli

Choʻlpon ayni paytda Z.Validiy bilan birga 

Orenburgga

 borib, Boshqirdiston muxtoriyat

hukumatining tashkil etilishida ham ishtirok etdi. Federalistlarning fikrlariga koʻra, Turkiston

va 

Volga boʻyidagi

 

turkiy xalqlar

 oʻz muxtoriyat hukumatlarini barpo etganlaridagina bu

xukumatlarning 

bolsheviklar

 tomonidan tan olinishi va birgalikda himoyalanishi mumkin edi.

Muxtoriyat tugatilgach, Choʻlpon 

„Ilmiy kengash“

, 

„Chigʻatoy gurungi“

, 

„Nashri maorif“

tashkilotlari va 

„Turon“ teatrida

 adabiy, ilmiy-maʼrifiy ishlar bilan mashgʻul boʻldi. Ayni paytda

shoʻro davlatining

 mustamlakachilik siyosati oqibatlarini fosh etuvchi sheʼr va maqolalar

yozish bilan istiqlol uchun kurashda davom etdi. Ammo respublika madaniyat xodimlarining

2-qurultoyi 1927-yildan keyin Choʻlponga qarshi boshlangan kurash uni siyosiy faoliyatdan

uzoqlashishga, hatto 1931-1935-yillarda Moskvaga qochib borib, musofirlikda yashashga

majbur etdi.

Jadidlarga qarshi boshlangan kompaniya Choʻlponni ham chetlab oʻtmaydi. Taʼqib va

tazyiqlarga qaramay, u qizgʻin ijodiy faoliyat bilan shugʻullanadi. 30-yillarning boshida yana

Ijodi

Vafoti

---

Moskvaga

 ketgan va 

SSSR

 Markaziy Ijroiya Komitetida tarjimon boʻlib ishlagan. Choʻlpon

1937-yil 14-iyulda qamoqqa olinadi va 1938-yil 4-oktyabrda 

Toshkentda

 Boʻzsuv boʻyida qatl

etiladi.

Choʻlponning adabiy merosi 

sheʼriyat

, 

nasr

, 

dramaturgiya

, 

publitsistik

 va adabiy tanqidiy

maqolalar hamda tarjimadan iborat.

Sheʼriy asarlari

Choʻlponning sheʼriy asarlari 

„Oʻzbek yosh shoirlari“

, 

„Uygʻonish“

 (1922), 

„Buloqlar“

 (1923),

„Tong sirlari“

 (1926) va 

„Soz“

 (1935) toʻplamlarida, shuningdek, turli gazeta va jurnallarda

eʼlon qilishgan. Ular gʻoyaviy-tematik yoʻnalishiga koʻra 2 guruhga ajraladi: sof lirika va

ijtimoiy-siyosiy lirika. Ishqiy kechinma va tabiat manzaralari tasvirlangan sheʼrlarida Choʻlpon

jahon lirik sheʼriyatining mumtoz vakillari darajasiga koʻtarilgan. Sheʼrlari lirik qahramonning

boy va goʻzal ruhiy olamini, tabiat manzarasini, tabiatda kechayotgan jarayonlarni katta

mahorat bilan aks ettirgan. 

„Goʻzal“

, 

„Sezgi“

, 

„Sirlardan“

, 

„Men shoirmi?“

 singari sheʼrlari bilan

barmoq vazniga asoslangan yangi oʻzbek sheʼriyatini yuksak taraqqiyot bosqichiga olib

chiqdi. Barmoq vazni Choʻlpon va 

Fitratning

 ijodiy izlanishlari bilan 20-yillarning

boshlaridayoq yangi oʻzbek sheʼriyatining asosiy vazniga aylandi.

Tarixiy davr va tarixiy sharoit Choʻlpondan muhabbat va tabiat lirikasidan koʻra shu davrdagi

oʻzbek xalqining ijtimoi-ysiyosiy, iqtisodiy va madaniy ahvolini yaxshilashga qaratilgan asarlar

yozishni taqozo etdi. Vatan va millat manfaati bilan yashagan shoir davrning shu talabi bilan

bolsheviklar olib borgan siyosatning mustamlakachilik mohiyatini fosh etishga, xalqni zulm

va zoʻravonlikka qarshi hurriyat uchun kurashga daʼvat etishga qaratilgan sheʼrlar yozdi

(

„Buzilgan oʻlkaga“

, 

„Xalq“

, 

„Vijdon erki“

, 

„Kishan“

 va boshqalar). Choʻlpon bu sheʼrlari bilan

adabiyotning kurash quroliga aylanishi mumkinligini isbotlab berdi. Shoirning yurak qoni bilan

yozilgan bu sheʼrlari vatandoshlarida oʻzbek diyoriga otashin muhabbat, mustamlakachilarga

nafrat, erk va hurriyat gʻoyalariga sadoqat tuygʻularini tarbiyaladi. Agar Choʻlponning „koʻngil

lirikasi“ anʼanalari keyinchalik 

Oybek

, 

Hamid Olimjon

, 

Mirtemir

, 

Zulfiya

, 

Erkin Vohidov

, 

Abdulla

Oripov

, 

Rauf Parfi

 va boshqalar ijodida muvaffaqiyat bilan rivojlantirilgan boʻlsa, uning ijtimoiy

mazmun bilan yoʻgʻrilgan sheʼriyati anʼanalari keyinchalik davom ettirilmay qoldi.

Hikoyalari

Choʻlpon isteʼdodiga xos lirik nazokat va nafosat shoir nasriy asarlarining ham oʻziga xosligini

belgilab keladi. Choʻlpon qaysi mavzuga murojaat etmasin, badiiy voqelikni poetik til va

Adabiy merosi

---

obrazlar orqali mujassamlantirishga erishdi. Shu maʼnoda uning 20-yillarda yozgan 

„Oydin

kechalarda“

, 

„Qor qoʻynida lola“

, 

„Novvoy qiz“

 singari hikoyalari oʻzbek adabiyotidagi lirik

nasrning dastlabki mumtoz namunalaridir. Choʻlpon bu hikoyalarida oʻzbek xotinqizlarining

ayanchli taqdirini turli badiiy rejada tadqiq etar ekan, har bir jamiyatning taraqqiyot darajasi

shu jamiyatning xotin-qizlarga boʻlgan munosabati bilan belgilanadi, degan gʻoyani bu asarlar

osha „qizil ip“ yangligʻ oʻtkazgan. Umuman, oʻzbek xotin-qizlarining mustamlakachilik

sharoitidagi taqdiri tasviri Choʻlpon sheʼriy ijodining ham, kichik epik asarlarining ham, 

„Kecha

va kunduz“

 (1936) romanining ham asosiy gʻoyaviy yoʻnalishini belgilab bergan.

Nasriy ijodi

Choʻlpon nasriy ijodining muhim qismini publitsistika tashkil etadi. U 

„Yoʻl esdaligi“

,

„Vayronalar orasidan“

 kabi qator ocherk va publitsistik maqolalarida 20-yillardagi mustamlaka

oʻlka hayotining mudhish manzaralarini tasvirlagan. Choʻlpon bu asarlarida realistik tasvir

sanʼatini mukammal egallagan yozuvchi sifatida gavdalanadi. Choʻlpon yozuvchilik

mahoratining shunday qirralari 

„Kecha va kunduz“

 romanida, ayniqsa, yorqinroq aks etgan.

Choʻlpon 

Abdulla Qodiriy

 bilan birga oʻzbek adabiyotida realistik roman va hikoya janrlarining

taraqqiyot tamoyillarini belgilab berdi.

Sahna asarlari

Choʻlponning dramaturgiya sohasidagi dastlabki izlanishlari 1919-yilga oid. U shu yili

„Temirchi“

, 

„Gunoh“

, 

„Choʻrining isyoni“

 singari kichik sahna asarlarini yozdi. 20-yillarning

boshlarida esa Choʻlponning 

„Yorqinoy“

, 

„Xalil farang“

, 

Oʻldiruvchi

 (1921), 

„Sevgi va saltanat“

,

„Choʻpon sevgisi“

 (1922) 

pyesalari

 maydonga keldi (bu asarlarning aksari bizgacha yetib

kelmagan).

Tarjimonlik sohasidagi faoliyati

Choʻlpon „Turon“ teatriga 

direktorlik

 qilgan yillarida sahna sanʼati va dramaturgiya sirlarini,

shuningdek, 

rus tilini

 puxta egallagani tufayli 1924-yil 

Moskvada

 tashkil etilgan oʻzbek drama

studiyasiga adabiy emakdosh etib yuborildi. U hali rus tilini bilmagan vatandoshlariga

moskvalik mashhur 

artist

 va 

rejissyorlarning

 maʼruzalarini tarjima qilib berishdan tashqari,

oʻzi ham studiyachilar uchun sahna asarlari (

„Yorqinoy“

, 

„Yana uylanaman“

, 

„Qorovul uyqusi“

,

Lev Sverdlin

 bilan hamkorlikda), 

„Uzun quloq bobo“ni

 yozib, rus va 

yevropa

 

dramaturglarining

pyesalari (K.Gotssi, 

„Malikai Turondot“

, 

Nikolay Gogol

, 

„Tergovchi“

, 

Vladimir Bill

Belotserkovskiy

, 

„Labbay“

, 

Molyer

, 

„Xasis“

)ni tarjima qilib berdi.

---

Choʻlpon 1927-yilda Moskva va 

Boku

 drama studiyalari qatnashchilari bazasida Oʻzbek davlat

namuna truppasi (1929-yildan 

Oʻzbek davlat teatri

) tashkil etilgach, mazkur truppa (teatr)

ning adabiy emakdoshi sifatida faoliyat olib bordi. Shu davrda uning kishilar va jamiyat

hayotidagi nuqsonlarni hajv etuvchi 

„Mushtumzoʻr“

, 

„Hujum“

 (V.Yan bilan hamkorlikda, 1928),

„Oʻrtoq Qarshiboyev“

 (1929) kabi pyesalari sahna yuzini koʻrdi. Choʻlpon ayni paytda teatr

tarjimoni sifatida ham samarali ijod qilib, K.Goldonining 

„Ikki boyga bir qarol“

, 

Lope de

Veganing

 

„Qoʻzi buloq“

, 

William Shekspirning

 

„Hamlet“

, F.Shillerning 

„Bosmachilar“

, 

Bill

Belotserkovskiyning

 

„Poʻrtana“

, S.Levitinaning 

„Hukm“

, A.Faykoning 

„Portfelli kishi“

,

V.Tretʼyakovning 

„Naʼrangni tort, Xitoy!“

, Vs. Ivanovning 

„14–69 raqamli zirhli poyezd“

pyesalarini oʻzbek tiliga oʻgirdi. Choʻlpon adabiy emakdosh, dramaturg va tarjimon sifatida

Uygʻur

 bilan birga professional oʻzbek teatriga tamal toshini qoʻydi.

Maqolalari

Choʻlponning adabiyot va sanʼat masalalariga bagʻishlangan faoliyati kichik-kichik

maqolalardan iborat boʻlsada, ularning ayrimlari dasturiy ahamiyatga ega. Choʻlpon 1914-

1915-yillarda yozgan 

„Adabiyot nadir?“

 va 

„Muhtaram yozuvchilarimizga“

 maqolalari bilan

adabiyot va sanʼatning xalq va jamiyat oldidagi vazifasini, tarbiyaviy-maʼrifiy ahamiyatini aniq

belgilab berdi. U oʻzbek va xorijiy xalqlar adabiyoti namoyandalari („Marhum Tavfiq Fitrat“,

„Ikki yuqotish“, „Rizo Tavfiqbek“, „Tagor va tagorshunoslik“, „Ulugʻ hindi“, „Joʻrj Dandon“, „Katta

maktab egasi“, „Uvaysiy“, „Ustodning xislatlari“), 

teatr

 va 

musiqa

 sanʼati („Abo Muslim“, „Iblis“,

„Shayx Sanʼon“, „Oydin“, „Malikai Turondot“, „Meyerxold teatri“, „Tursunoy sahnada“, „Ashulaga

ishkiboz“, „Qiziqlar“, „Otabola sanʼatkor“, „Bazmcholgʻu toʻdasi“, „Ukraina bandurachilari“), til

(„Shohnoma“ning turkcha tarjimasi", „Tilimizning ishlanishi“) va tarjima („Tarjima toʻgʻrisida

jindak“, „Soʻz, soʻz, suz“) masalalariga bagʻishlangan maqolalari bilan 20-yillarda adabiy

tanqid, sanʼatshunoslik, tilshunoslik va tarjimashunoslik sohalarining paydo boʻlishi va

shakllanishiga katta hissa qoʻshdi.

Tarjima asarlari

Choʻlpon adabiy merosining salmoqli qismini tarjima asarlar tashkil etadi. U 

Moskvada

yashagan yillarida moddiy ehtiyoj orqasida koʻpgina oʻtkinchi asarlarni tarjima qilishga

majbur boʻldi. Lekin shu bilan birga Choʻlpon 

Aleksandr Pushkin

 (

„Boris Godunov“

,

„Dubrovskiy“

), 

Nikolay Gogol

 (

„Tergovchi“

), I.S.Turgenev (

„Choʻri qiz“

), I.Franko („Million“,

„Feruza“), L.Andreyev („Gubernator“, „Osilgan yetti kishining hikoyasi“), A.P.Chexov

(„Qochoq“), A.M.Gorkiy („Ilgaklar“, „Ona“) singari rus va boshqa xalqlar adabiyotining mumtoz

asarlarini ham katta mahorat bilan tarjima qilib, zamonaviy milliy tarjima maktabiga asos

soldi. Choʻlpon tarjimasidagi 

William Shekspirning

 

„Hamlet“

 tragediyasi oʻzbek tarjima

sanʼatining shoh namunasidir.

---

Choʻlpon shoʻro davlatining doimiy tazyiqi va nazorati ostida yashagani sababli uning koʻplab

qoʻlyozmalari oʻgʻirlandi. U 1937-yilda 

„xalq dushmani“

 sifatida ayblanib, qamoqqa olinishi

arafasida va keyin ham barcha qoʻlyozma asarlari kuydirib tashlandi. Shunga qaramay,

Choʻlpondan bizga qadar yetib kelgan 10 jild hajmdagi original va tarjima asarlar oʻzbek

xalqining katta madaniy va maʼnaviy boyligidir.

Oʻzbekiston

 mustaqil respublika deb eʼlon qilingach, Choʻlponning oʻzbek madaniyatini

rivojlantirish va xalq ommasini istiqlol gʻoyalariga sadoqat ruhida tarbiyalash ishiga qoʻshgan

hissasi yuksak baholandi. Choʻlponga 

Alisher Navoiy nomidagi Oʻzbekiston Respublikasi

Davlat mukofoti

 (1991) va 

„Mustaqillik“

 (1999) berildi. 1997-yil Choʻlponning 100 yilligi keng

nishonlanib, 

Andijonda

 Choʻlpon uy-muzeyi tashkil etildi, Tillar pedagogika instituti va litsey

Choʻlpon nomi bilan ataldi. 

Oʻzbek milliy akademik drama teatrida

 Choʻlpon xayoti va ijtimoiy

faoliyati haqida hikoya qiluvchi 

„Kunduzsiz kechalar“

 (

Usmon Azim

 asari) spektakli

sahnalashtirildi.

Choʻlponning 

„Oʻzbek yosh shoirlari“

 (1923), 

„Goʻzal yozgʻichlar“

 (1925), 

„Adabiyot parchalari“

(1926) majmualarida chop etilgan sheʼrlari, oʻz sheʼrlari asosida nashr qilingan 

„Uygʻonish“

(1922), 

„Buloqlar“

 (1923), 

„Tong sirlari“

 (1926), 

„Soz“

 (1935) kabi toʻplamlari yangi oʻzbek

sheʼiyati taraqqiyotida muhim oʻrin tutadi.

Uning 

„Kecha va kunduz“

 (1936) romani, 

„Doʻxtur Muhammadyor“

 (1914), 

„Qor qoʻynida lola“

,

„Novvoy qiz“

, 

„Oydin kechalarda“

 hikoyalari yangi davr oʻzbek nasri rivojiga salmoqli hissa

boʻlib qoʻshildi.

Choʻlponning 

„Yorqinoy“

 (1920), 

„Xalil farang“

 (1921), 

„Choʻrining isyoni“

 (1926), 

„Yana

uylanaman“

 (1926), 

„Mushtumzoʻr“

 (1928), 

„Oʻrtoq Qarshiboev“

 (1928), 

„Hujum“

 (1928) kabi

dramalari uning dramaturg sifatida ham samarali ijod qilganligini koʻrsatadi.

Milliy istiqlol va ozodlik gʻoyalari Choʻlpon ijodining leytmotivini belgilaydi.

Choʻlpon Pushkinning 

„Dubrovskiy“

, 

„Boris Godunov“

 asarlarini, Gorkiyning 

„Ona“

 romani va

„Egor Bulichev“

 peʼsasini, Lohutiyning 

„Evropa safari“ni

, Gotsiyning 

„Malikai Turandot“

,

Shekspirning 

„Hamlet“

 dramalarini oʻzbek tiliga tarjima qilish orqali oʻzbek va jahon adabiy

aloqalari rivojiga munosib hissa qoʻshdi.

Xotira

Choʻlpon dastxati. Goʻzal sanʼatlar.

---

Choʻlpon ijodi bilan 

OʻzMU

 professorlari O. Sharofiddinov, U. Normatov, N. Karimov, D.

Quronov, B. Doʻstqoraevlar ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. Choʻlponga Navoiy

nomidagi Davlat mukofoti berildi. Uning 

„Kecha va kunduz“

 romani asosida videofilm

yaratilgan.

Choʻlponning tanlangan asarlari birinchi marotaba rus tilida 2009-yil Moskvadagi

Voskresenye nashriyotida chop etildi. Ushbu toʻplam uning 

„Kecha va kunduz“

 romani,

„Yorqinoy“

 pesasi va 1915-1938-yillarda yaratilgan bir qator sheʼrlarini oʻz ichiga olgan.

Tanlangan asarlar 

Hamid Ismoilov

 tomonidan tarjima qilingan.

Shu yilning o‘zida 

„Kecha va kunduz“

 romanining 

Stéphane A. Dudoignon

 tomonidan 

fransuz

tiliga

 tarjimasi 

Fransiyada

 

Bleu Autour

 nashriyotida chop etildi.

2008-yil 

Parijda

 chop etilgan Oʻzbekiston sheʼriyati antologiyasida („Anthologie de la poésie

d’Ouzbékistan“) Choʻlponning bir nechta sheʼrlari fransuz kitobxonlariga havola qilingan.

Tarjilonlar 

Hamid Ismoilov

 va 

Jean-Pierre Balpe

.

Abdulhamid Choʻlpon. 

Kecha. T.: Oʻzdavnashr, 1936.

Choʻlpon. 

Yana oldim sozimni. T.: Adabiyot va sanʼat. 1991.

Choʻlpon. 

Adabiyot nadir. T.: Choʻlpon, 1994.

Abdulhamid Choʻlpon. 

Kecha va kunduz. Birinchi kitob: Kecha. T.: Sharq, 1995 (XX asr

oʻzbek romani).

Abdulhamid Choʻlpon. 

Goʻzal Turkiston. T.: Maʼnaviyat, 1997.

Choʻlpon. 

Asarlar. Uch jildlik. T.: Xazina, 1997-1998.

Abdulxamid Chulpon. 

I prozvuchit eщe moy saz, per. s uzbekskogo Xamidom Ismaylovim,

Moskva: Voskresene, 2009.

Tchulpân. 

Nuit, fransuz tilida, tarjimon va so‘zboshi muallifi Stéphane A. Dudoignon. Saint-

Pourçain-sur-Sioule : Bleu autour, 2009; 464 bet (Collection „d’un lieu l’autre“).

[1][2][3][4]

Sharafiddinov O. Choʻlponni anglash. T.: Xazina, 1994.

Abdulhamid Choʻlpon asarlari xorijiy tillarda

Nashr qilingan asarlari

Adabiyot

---

  Soʻnggi tahrir 21 kunlar avval Malikxan tomonidan amalga oshirildi  

Karimov N. Choʻlpon. T.: Fan, 1991.

Choʻlponning badiiy olami (toʻplam). T.: Fan, 1994.

Murodov J.Cholpon haqida. T.: Ohangaron Hayoti Gazetasi, 2014

1. 

Choʻlponning badiiy olami, T., 1993; Sharafiddinov O., Choʻlponni anglash, T., 1994;

2. 

* Sharafiddinov O., Choʻlpon, T., 1991; Karimov N., Choʻlpon, T., 1991;

3. 

Quronov D., Ruhiy dunyo tahlili, T., 1994; Karimov N., Istiqlolni uygʻotgan shoir, T, 2000;

Karimov N., Choʻlpon (maʼrifiy roman), T., 2003.

4. 

* Yana oldim sozimni, T., 1991; Asarlar [3 j.li], 1-2j., 1999; Adabiyot nadir, T., 1993.

Ko‘proq o‘rganish

Ushbu maqolada 

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi

 (2000-2005)

maʼlumotlaridan foydalanilgan.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Abdulhamid_Cho

ʻ

lpon&oldid=2

329734

" dan olindi 

Manbalar

---

Vikipediya

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).