Таваккалчиликни бошқариш фанидан маърузалар матни



Download 1,2 Mb.
bet12/56
Sana11.06.2022
Hajmi1,2 Mb.
#655286
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   56
Bog'liq
Маъруза матниТАВ БОШ

Франшиза-бу маълум бир улчамдан ортик булмаган зарарни коплашдан сугурталовчини озод этиш. Франшиза улчаш деб сугурталовчи томонидан туланиши шарт булмаган курилган зарар кисмига айтилади. Курилган зарарнинг бу кисми сугурта полиси оркали белгиланади. Франшиза сугурта суммасига ва сугурталаш объектига нисбатан абсолют ёки нисбий кийматда белгиланиши мумкин. Франшиза курилган зарар микдорига нисбатан фоизларда аникланиши мумкин. франшиза 2 хилга ажратилади: шартли ва мукаррар.Шартли яъни хисоблаб булмайдиган франшиза дейилганда агар келтирилган зарар микдори франшиза микдоридан ортик булган холатда тулов билан коплаш ва белгиланган суммадан ортик булмаган микдордаги зарардан сугурталовчи масъулиятини озод килиниши тушунилади. Шартли франшиза сугурта полисида махсус атама-клаузула куринишида юритилади хамда «Х фоиздан озод этилган»-ёзув куринишида ифодаланади (бу ерда Х-1,2,3 сугурта суммасидан фоиз киймати). Ягар келтирилган зарар белгиланган франшизадан ошиб кетса у холда сугурталовчи сугурталанган копланишни, берилган изохга этибор килмай тулик тулашга мажбур.
Масалан: Сугурта шартномаси буйича шартли франшиза «1млн сумдан озод этилади»деб курсатилган. Курилган хакикий зарар микдори 0,8 млн сумни ташкил этади, яъни франшиза суммасидан кичик булади, шунинг учун зарар копланмайди. Агар курилган зарар микдори 1,2 млн сумни ташкил этса, яъни франшиза суммасидан ортик булса, у зарар тулик 1,2млн сум микдорида копланади.
Мукаррар, ёки хисобга олинувчи франшиза,-мазкур франшиза хеч кандай шартларсиз, сузсиз кулланилишини англатади. Мукаррар франшизда зарар хар кандай шароитда белгиланган франшиза микдорида камайтирилиб копланади. Мукаррар франшиза сугурта полисидаклаузула ёрдамида «биринчи Х фоиздан озод килинади»куринишдаги матн билан ифодаланилади.(бу ерда Х_фоизлар хамма вакт курилган зарар микдоридан катъий назар сугурталанган коплаш суммасидан хисобланади). Мукаррар франшизада сугурталанган коплаш курилган зарар микдоридан шу франшиза кийматини фаркига айирмасига тенг булади.
Сугурталаш сугурталанган ходиса сугурталанган сумма, сугурталанган коплаш, сугурта бадали(ёки сугурта мукофоти)га ажратилади. Сугурталанган ходиса- шартномада ёки конун буйича содир булиши билан сугурталашувчмга ёки кандайдир учинчи шахсга сугурта туловларини амалга ошириш буйича сугурталовчи масъулиятни пайдо килувчи ходисаларга айтилади. Сугурталанган ходисаларда сугурта туловлари сугурталанган коплаш куринишда берилади.
Сугурталанган сумма булиб аник шартнома ёки конун асосида курсатилган сугурталанувчи хаёти ва солиги фукаролик маъсулияти, кимматлиликларини сугурталанган пул суммаси ифодаланади. Шундан келиб чиккан холда сугурта бадали ва суммаси улчами белгиланади.
Учинчи шахс олдида сугурталанувчининг келтирган моддий зарарини фукаролик маъсулияти ва мол-мулкини сугурталаш оркали сугурта фонди хисобидан зарар коплаш учун ишлатилган тулов суммасига сугурталанган коплаш дейилади. Сугурталанган коплаш сугурта шартномаси ёки аник сугурталанган ходиса шарт- шароитидан келиб чиккан холда сугурта суммасидан куп ёки кам булиши мумкин. Сугурталанган коплаш микдори сугурта системасидан келиб чиккан холда турли усулларда хисобланади. Мол-мулкни хакикий киймати буйича сугурталашда, сугурталанган коплаш суммаси шартнома имзоланган кундан хакикий мулк киймати буйича аникланади.
Сугурта таъминоти курилган зарарга тенг булади. Пропорционал жавобгарлик системаси буйича сугурталашда сугурталанган коплаш киймати куйидаги формула буйича аникланади:
ВқС*У
Ц
Бу ерда: В-сугурталанган коплаш киймати.(сум)да.
С-шартнома буйича сугурта суммаси.(сум)
У-курилган зарарнинг хакикий суммаси (сум)
Ц-сугурталанган объектни бахоланган нархи (сум)
Мисол: Сугурталанган объектнинг бахоланган суммаси-10млн сум.
Сугурта суммаси-5млн сум. Сунурталовчини объектни ишкастлашишидан курилган зарар-4млн сумни ташкил этади. Бу холатда сугурталанган коплаш суммаси.
ВқС*Уқ5*4қ2млн сумни ташкил этади.
Ц 10
Биринчи таваккалчилик тизими буйича сугурталашда, сугурталанган коплаш курилган зарар микдорида, лекин сугурталанган сумма чегарасида туланади. Унда барча курилган зарар сугурталанган сумма чегарасида (биринчи таваккалчиликда) тулик кайтарилади, аммо сугурталанган суммадан ортик зарар микдори.(иккинчи таваккалчилик) умуман копланмайди.
Мисол: Биринчи таваккалчилик системаси буйича автомабил 4 млн сумга сугурталанган. Шикастланиш туфайли автомабилга 2 млн сумлик зарар етди. Сугурталанган коплаш микдори2млн сум булади.
Мисол: Биринчи таваккалчилик системаси буйича мол-мулк 40млн сумга сугурталанган.Курилган зарар 60млн сумни ташкил этди. Сугурталанган коплам суммаси 40млн сумга тенг булади.
«Каср кисми»(нисбат кисма)системаси буйича сугурталаш холатида иккита сугурта суммаст урнатлади ва улардан бирини курсатилган киймат дейилади.
Бу киймат буйича сугурталовчи фоизларда ёки натурал касрда ифодаланган таваккалчиликни коплаш суммасини олади. Сугурталовчи маъсулияти каср кисмлари улчами буйича чекланган булади. Шунинг учун сугурта суммаси курсатилган кийматдан ва унинг каср кисмидан кам булади. Сугурталанган коплаш. Сунурта суммасидан ортик булмаган хажмдаги курилган зарар микдорига тенг булади.
Кийматни тиклаш буйича сугурталашда объект учун сугурталанган коплаш микдори мос турдаги мулкни янги бахосига тенг булади. Мулкни эскириши хисобга олинмайди.
Мулкни сугурталашда сугурта суммаси шартнома имзоланаётган вактдаги унинг хакикий бахосида ортик булмаслиги керак.
Агар сугурта шартномасида туланиши лозим булган сугурталанган коплашнинг аник суммаси курсатилмаган булса, сугурта вазиятда сугурталанган коплаш сугурталовчи ёки учинчи шахснинг сугурталанган мулкига етказилган зарар микдоридан ошмаслиги керак.
Агар сугурталовчи бир нечта сугурта компанияси билан уз мулки кийматидан, бир неча баробар ортик микдордаги суммага сугурта шартномаси тузса (иккиламчи сугурталаш).У холда унинг барча сугурталанган компаниялардан оладиган сугурталанган коплаш микдори шу мулкнинг сугурталанган кийматидан ортик булмаслиги керак. Унда хар бир сугурта кампанияси курсатилган мулкни сугурталаш буйича сугурталовчи билан тузилган хамма шартномаларнинг умумий суммасига пропорционал нисбатда сугурталанган коплам суммасини тулайди.
Сугурта шартномасида курилган зарар суммасини сугурталанган суммаси чегарасида натура шаклида бериш хам назарда тутилиши мумкин.

Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish