Tasviriy san’at va muhandistlik grafikasi” kafedrasi 2- bosqich 205- guruh talabasi Mamasodiqova Mohlaroyimning

Frontal dimetriyada qirqimni tasvirlash.
Detalning izometriyasida qirqimni bajarish bosqichma-bosqich ko‘rsatilgan edi. Bu paragrafda 20-rasm, a da berilgan detalning z o‘qini y o‘qiga almashtirib chizilganda aylana V ga o‘zining haqiqiy ko‘rinishida tasvirlanishi ko‘rsatilgan. Shunday qilinganda detalni frontal dimetriyada chizish ancha qulaylik tug‘diradi (22-rasm). Bu yerda y o‘qiga tushgan detalning balandligi ikki marta qisqartirib chiziladi. Aksonometriyada ham detalning o‘lchamlari qo‘yiladi. 23-rasmda o‘lchamlar, aylana, radius, kvadrat belgilari ham ko‘rsatiladi. O‘lcham chiziqlari aksonometrik o‘qlarga parallel chiziladi.


22-ram/23-rasm

Kesim va qirqim talab qiladigan detallarning eskizini chizish.
Ma’lumki, eskizlar to‘g‘ri burchakli proyeksiyalashga amal qilingan holda, ko‘zda chamalab, detalning qismlari orasidagi nisbatlarni saqlab, chizmachilik asboblari qo‘llanilmay, qo‘lda chiziladi. Eskizlar millimetrlangan, kataklangan yoki oq qog‘ozlarda bajariladi. Eskizlar, asosan, detalning asliga qarab chiziladi. Kerakli kesim va qirqimlar qo‘llanilib, eng kam ko‘rinishda chizishga harakat qilinadi. O‘lchamlari detalning aslidan o‘lchab qo‘yiladi. Ishchi daftarga (kataklangan) eskiz chizishni yaxshi bilasizlar. Endi oq qog‘ozga eskiz chizishni o‘rganamiz. Buning uchun avval o‘zaro parallel, gorizontal, vertikal, turli holatlardagi qiya hamda o‘zaro perpendikular chiziqlarni qo‘lda chizish mashq qilinadi. Bundan tashqari, turli to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak, kvadrat, aylana va uning yoylarini chizish orqali qo‘lni chizma chizishga o‘rgatib borish tavsiya etiladi. Masalan, 24-rasmda podshipnik deb nomlanuvchi detalning asliga (bu yerda uning yaqqol tasviri berilgan) qarab tahlil qilinsa, ikkita ko‘rinishda (bosh va chapdan) chizilishi mumkin. Shunda silindrning ostki asosini plita bilan mustahkam bog‘lovchi qovurg‘alarni kesim orqali, silindrni esa profil qirqim orqali ko‘rsatish qulay hisoblanadi.
1. Eskiz chizish shartiga muvofiq ko‘rinish o‘rnilari to‘g‘ri to‘rtburchaklarda belgilab olinadi hamda detal asosi va silindrik qismi, qovurg‘alar chizib chiqiladi (25-rasm, a).

24-rasm


25-rasm

2. Detal konturi aniqlab olinadi va profil qirqim hamda kesim bajariladi (25-rasm, b).

3. Chizmalar o‘lchamlari aslidan o‘lchab olinadi. Bu yerda detalning asli bo‘lmaganligi uchun o‘lcham chiziqlariga uning son qiymatlari qo‘yilmadi (25-rasm , c). Yoki ushbu detal eskizini uchta ko‘- rinishda chizib, qovurg‘alarning o‘zaro joylashishini ustdan ko‘rinishida A–A qirqim orqali tasvirlash mumkin. Shunda detalning asosi– plitaning shakli ham to‘liq ko‘ringan bo‘ladi. 26-rasm


26-rasm