|
6
I BOB.
1.1.
Tasviriy san’atda maishiy janr haqida umumiy ma’lumot
Maishiy janr-
jamiyat va shaxsiy xayotdagi kundalik turmush tarzini o‘zida aks
ettiruvchi tasviriy san‘at janri. Bu janrda rassom (xaykaltarosh) o‘z zamonasidagi
kundalik turmushda bo‘layotgan voqea va xodisalarni, odamlarning yashash tarzi,
dam olishi, mexnati va sport bilan shu yo‘llanishi, xullas ularning kundalik faoliyati
bu janrning mazmunini tashkil etadi. Insonlarning maishiy xayotini aks ettirishga
qiziqish qadimdan mavjud bo‘lsa xam lekin uning rivojlanishi va mustaqil janr
darajasiga aylanishi 17 asrdan boshlab jamiyatda sodir bo‘la boshlagan demokratik
tamoyillarni ortishi bilan bog‘lik, Shu davrdan boshlar rassomlar ijodida oddiy xalq
xayotiga bag‘ishlangan asarlar Ko‘paydi, mavzusi kengaydi.Bu janr Gollandiyada
keng rivojlandi. Buyuk Rembrandt, kichik golandlar Piter de Xoox, Terborx, Yan van
Ostade va bosh. ijodida shu janr etakchi o‘rinni egalladi. Fransiyada Jan Batist
Sharden, Angliyada Uiyam Xogart, Rossiyada P.Fedotov, V. Perov, I.Repin va bosh.
ijodida xam shu janr xususiyatlari o‘z ifodasini topdi. O‘zbek san‘atida mayishiy janr
20 asrning 20-30 yillaridan boshlab rivojlana boshladi. B.Xamdamiy, L. Abdullaev ,
X.Raxmonov, Z.In0F0M0v va boshkalar shu janrning dastlabki namunalarini
yaratdilar. N.Kashina, Z.Kovalevskaya, M.Saidov ijodida xam shu janr etakchi
o‘rinni egallaydi. Bugungi kunda xam bu janr ko‘plab ijodkorlarni o‘ziga jalb etib
kelmoqda.
Tasviriy san‘at, Manzara, maishiy , natyurmort, portret, tarixiy animal (Ya‘ni
hayvonot olamiga oid.) afsonaviy,dengiznafislik,interyer janrlari bor.
Janr rassom nimani tasvirlayotganiga qarab belgilanadi.Masalan asarlarda
odam rasmi ishlansa, u portret tabiat va shahar ko‘rinishlari tasvirlansa,‖ Manzara‖
turmush va mehnat jarayonlari tasvirlansa, Maishiy janrga xos bo‘ladi.
Shu o‘rinda maishiy janrda asarlar kishilarning maishiy turmus tarsi, mehnat,
kundalik hayoti bilan bog‘liq bo‘lib ularda ko‘proq oila, maktab, dam olish, shaxsiy
va ijtimoiy hayot jarayonlari aks etirilladi.Maishiy janrlardagi asarlar nafaqat hozirgi
7
kun odamlarning balki, o‘tmish kishilarning turmush tarsi va hayoti haqida ham keng
ma‘lumot beradi.
Uning janrlardan biri maishiy janr haqida tushunchaga ega bo‘lamiz.Har bir janr
o‘z o‘rniga yana bir qancha janrlarga bo‘lishimiz mumkin.Masalan:Manzara
janri:Tabiat manzarasi,shahar manzarasi,sanoat binolari ko‘rinishi janriga bo‘linadi.
Bahor
mavzusida eskiz chizishni o‘quvchilarga bosqichma bosqich
o‘rgatish.Shu mavzuda ishlagan rassomlarni aytamiz. Kent Rokulning ―Dengiz
zahmatkashlari‖ ―Baxor istiroblari‖; I.Levitan ― ―Mart‖ ‗Girdob oldida‖ Rodin
―Mangu baxor‖ I.Snishkin ―Bug‘doyzor‖ ―Kesilgan o‘rmon‖. Fransua Ogyust
―Mangu baxor‖ asarlari juda mashhur. ‗Bundan tashqari o‘zbek rassomlari
manzara janriga juda samarali ijod qilganlar.masalan;O‘rol Tansiqboyev,Ch.
Axmarov, A.Abdullayev. BJavlonov, J.Umarbekov va boshqalar. Endi tasviriy san‘at
va estetikasi haqida ma‘lumotga eg bo‘lamiz.
Tasviriy san‘atda manzara maishiy ,natyurmort,portret,tarixiy,animal (hayvonot
olamiga oid) afsonaviy dengiz navislik, nyu interyer janrlari mavjud .Janr rassom
nimani
tasvirlayotganiga
qarab
belgilanadi.Masalan:Asarlarda
odam
rasmi
ishlansa,ular portret tabiat va shahar ko‘rinishlarii tasvirlarlansa, manzara,т turmush
va mehnat jarayonlari tasvirlansa,‖Maishiy janrga‖ xos bo‘ladi.Shuningdek, tarixiy
voqealarni tasvirlash tarixiy janr, hayvonlarni tasvirlash animal janr deb yurotiladi.
Animal janri lotincha ―anima‖ so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib hayvon ma‘nosini
anglatadi.
Batal janri esa fransuscha ―batay‖ so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib ―Jang‖,‖Nyu‖
janri fransuscha ―Yalang‘och‖ ma‘nosidagi so‘zdan kelib chiqqandir. Ayrim asarlalr
bir paytning o‘zida ikki va undan ortiq janrlarga mansub bo‘lishi mumkin.Masalan:
portret va nyu ,dengiznavislik ,interyer ,manzara va hokazolar har bir janr o‘z o‘rniga
yana bir qancha janrlarga bo‘linishi mumkin. Masalan: manzara janri tabiat
manzarasi janri,shahar manzar janri industrial –sanoat binolari ko‘rinishi manzarasi
janriga yoki portret janrinin tantanavorlik, ishqiy guruhli janrlarga bo‘lish mumkin
8
vaqt
o‘tishi
bilan
janrlar
tabaqalashib
mustaqil
tus
olishi
ham
mumkin.Masalan;manzara janridagi dengiznavislik tarixiy janrida batal ,manzara
janridan interyer ajjralib chiqqan .
Maishiy janrda ijod qilish boshqa janrlarga nisbatan ancha murakkab bo‘lib
uning ishlash jarayonida insonning fikrlash qobiliyqti dunyoqarahi juda katta
ahamiyatga egadir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
