|
1.2 Tasviriy san’atning janrlari va ularning tarixiy rivojlanishi. Tasviriy san’at janrlari 1.Partret. 2.Natyurmort. 3.Manzara. 4.Maishiy 5.Tarixiy. 6.Batal .7.Animalistik. 8.Marinistik, janrlarga bo'linadi. Portret — rangtasvir janrlari ichida eng qadimiylaridan bo`lib, kishilarning tashki va ichki kechinmalarini tasvir orqali ochib beradi. Portret janrida ishlangan tasviriy san’at asarlari bizga musavvir yashagan davrni, madaniyatini xamda tasvirdagi kishining ruxiyatini asarda talqin etadi. Rahim Axmedov portret janrida hayotga chuqurroq yondashdi. Inson ichki kechinmalarini, xis-tuyg’ularini, orzularini, insonning go’zallik qalbini o’z asarida ochib beradi. Uning «Ona o’ylari», «Surxandaryolik ayol», «Dehqon portreti» yorqin misol bo’la oladi. Malik Nabiyev asosan portret janrida zamondoshlari bilan bir qatorda tarixiy allomalar obrazini xam yaratish ustida ko’p mehnat qiladi. U 1952-yili «Beruniy» obrazini yaratdi. 1993-yili buyuk sarkarda «Amir Temur portreti»ni yaratdi.
Natyurmort — fransuzcha so`z bulib, “jonsiz tabiat” degan ma’noni anglatadi. Bu janrda musavvir asosan insonni o`rab turgan atrof muhitdagi narsalar, turmushda qo`llaniladigan buyumlar, oziq-ovqat maxsulotlari, gullar, meva va boshqalarni tasvirlaydi. U o`z asarida tevarak atrofdagi narsalarni tasvirlash orqali uning xarakterli xususiyatlarini, voqea qaysi davrda ro`y berayotganligini xam ko`rsata oladi. Taniqli ijodkor musavvirlardan R.Axmedov, L.Salimjonova, G.Abduraxmonov va boshqalar natyurmort janrida barakali ijod qilmoqdalar.
Manzara — janrdagi asarlarda borliq, tabiyatdagi ko`rinishlar xaqqoniy aks ettiriladi. Manzarada faqatgina narsa va voqiyalar emas, balki musavvirning ichki kechinmalari xam ifodalanadi. Ayirim musavirlar vodiylarni, tog`u — toshlarni tasvirlashga ishqiboz bo`lsalar, boshkalari dengiz manzarasini tasvirlashda mohimdirlar. Manzara janrida musavvirlardan U. Tansikboyevning “Uzbekistonda mart”, “Jonajon ulka”, “Mening kushigim”, N. Kashinaning “Togda baxor”, Z. Inogomovaning “Arpa urimi”, “Choyga”, R. Timurovning “Bibixonumda baxor”, “Ulugbek madrasasi” asarlari mualliflarga shuxrat keltirdi.
Maishiy janr: tasviriy san’atda bu janrdagi asarlar kishilarning kundalik xayotini, tuli vokealarni o`zida mujassamlashtiradi. Aksariyat rangtasvirda aks etuvchi maishiy janr ilk bor XVII asrda yashab ijod etgan Golland rassomlari – Piter de Xox, Ostade, Sten, Terborx, Vermer, kabilar ijodida namoyon bo`ladi. Realist rassomlardan P.Fedotov, V.Perov, V.Maksimov, V.Makovskiy, K.Savitsskiy, I.Repin kabilar maishiy janrning tarakkiyotiga katta xissa ko`shdilar. O`zbek rassomlaridan R.Axmedov, M.Saidov, Z.Inogomov, R.Choriyev. G.Abduraxmonovlar xam shu janrda barakali ijod etmoqdalar.
Tarixiy- janrda ishlangan suratlar orqali biz uzok o`tmishda bo`lib o`tgan voqea-xodisalar, tarixiy shaxslar, xalqlarning turmush madaniyati bilan tanishamiz Rus tasviriy san’atining tarixiy janrining asoschisi Anton Pavlovich Losenko hisoblanadi. Uning qalami Qadimgi Rusning o'tmishiga tegishli ("Vladimir va Rogneda", 1770) va antiqa mavzularga bag'ishlangan rasmlar. .
Botal janr — “botal” fransuzcha suz bulib, “jang”, “urush” ma’nosini bildiradi. U jang manzaralarini o`zida aks ettiradi. Bu janrda jang va xarbiy yurishlar manzarasi asosiy urinni egallaydi. Botalist — rassomlarning asarlarida jangchi o`brazi, uning qaxramonligi, mardligi, jasorati xamda o`z ona Vataniga bo‘lgan cheksiz muxabbati ifodalanadi. Leonardo de Vinchi, M.B.Grekov, G.K.Savitskiy, A.A.Deyneka, V.V.Volkov va boshqalar ana shunday musavvirlardandir. Taniqli ijodkor M.Nabiyevning “Spitamen kuzgoloni”, musavvir R.Rizamuxammedovning “Mukanna kuzgoloni”, musavvir T.Sodikovning “Turarisning kasosi” nomli asarlari bunga yorqin misol bo`la oladi.
Animalistik — janr o`zgacha tasviry san’at turidir. U lotincha “anim”, “xayvonot olami” degan ma`noni bildiradi. Animalistik rassom xayvonot dunyosiga zo`r qiziqish, sevgi va maxorat bilan yondoshadi.
Xayvonot dunyosi ibtidoiy odamlar xayotida katta axamiyatga ega bo`lgan. O`sha davrda ular g`orlarining devoralariga kiyik, mamontlarning suratlarini chizganlar.
Qadimgi Yaponiya va Xitoyda xayvonlarning tasvirlari dekorativ naqshlar tuzishda xamda monumental kompozitsiyalar yaratishda asosiy xisoblangan. XVI asrga kelib xayvonot olami anatomiyasini buyuk musavvirlar Leonardo da Vinchi va A.Dyurerlar ishladilar.
-
8.Marinistik- Marina lotincha marinus — “dengiz” — dengiz manzarasini , shuningdek, dengiz jangi yoki dengizda sodir boʻlayotgan boshqa voqealar manzarasini aks ettiruvchi tasviriy sanʼat janri. Bu landshaftning bir turi.
Ushbu janrning yorqin vakillari ingliz Uilyam Tyorner va rus rassomi Ivan Konstantinovich Aivazovskiy bo'lib, ular dengiz mavzusida 6000 ga yaqin rasm chizgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
