Tasviriy san'at 2017-uzb indd

       
O‘tilgan  mavzuni  mustahkamlash  uchun  savollar:
1.  Kvadrat,  doira,  to‘rtburchak  shaklidagi  naqshlarning 
farqi  nimadan  iborat?
2. Doira  shaklidagi  naqsh  qayerlarda  uchraydi?
Uyga  topshiriq:
1. Doira  shaklidagi  naqshni  tugatib  keling.
2.
 
Uyingizdagi  amaliy  san’at  buyumlaridagi  naqsh 
namunalarini  tahlil  qiling. 
«SAVAT  KO‘TARGAN  QIZ»  MAVZUSIDA 
KOMPOZITSIYA  ISHLASH
Xalqimiz  azaldan  nonni  e’zozlab  keladi.  Nonlarning 
obi  non,  patir  non,  jizzali  non,  lochira  non,  shir-
moy  non,  go‘shtli  non,  sovg‘a  non  va  yana  boshqa 
turlari  mavjud.  Tandirdan  yangi  uzilgan,  issiqqina, 
bo‘rsildoq  non  va  kulchalar  ko‘pincha  oshxonadan 
uyga  savatda  olib  kiriladi.
Kompozitsiya  elementlarini  topishda  xotirangizda 
saqlab  qolgan  taassurotlarni,  bozordagi  non  rastalari-
ni  ko‘z  oldingizga  keltirsangiz  kompozitsiya  tuzishingiz 
oson  bo‘ladi.
Bu 
darsda 
«Savat 
ko‘targan 
qiz» 
mavzu-

---

58
sida 
kompozitsiya 
ishlaysiz. 
61-a 
rasmda 
sa-
vat  ko‘targan  qizchaning  o‘zi  (rassom  U.Su lay -
 monov),  61-b  rasmda  esa  tengdoshlaringiz  qiz -
chaning  yon  va  orqa  tomonlaridagi  fon  birgalikda 
tasvirlangan.  Birinchi  darsda  orqa  fon  –  hovlining 
bir  qismi,  oshxona,  undagi  o‘choq-tan dirlar  ko‘rinishi 
tasvirlansa,  ikkinchi  darsda  savat  ko‘tarib  kelayotgan 
qiz  tasvirini  qo‘shib,  yaxlit  kompozitsiya  yaratasiz. 
Siz  namunadagidek  kompozitsiya  ishlashingiz  shart 
emas,  balki  mustaqil  mavzuda  boshqa  ko‘rinishdagi 
rasm  ishlashingiz  mumkin.
61-rasm.  Savat  ko‘targan  qizcha.
a
b
Oshxonalar  ko‘pincha  yozgi  va  qishki  bo‘ladi. 
Rasm  chizish  jarayonida  mashhur  o‘zbek  rassomlari 
Pavel  Benkovning  «Uzum  uzish»,  «Dugonalar»  (62-
rasm),  Rahim  Ahmedovning  «Mening  hovlim»,  Ab-
dumannon  Yunusovning  «Hovli»  turkumidagi  rasmlari 
(63-rasm)  bilan  tanishib  chiqamiz.

---

59
Siz,  rasm  larni  kuzatar  ekansiz,  orqa  fon,  birinchi 
plan,  ikkinchi  plan,  kompozitsiya  markazini  aniqlash-
ga  harakat  qiling.  Olingan  taassurotlar  asosida  o‘z 
hovlingiz  va  oshxonangizni  xayolan  tasavvur  qilib, 
xomaki  rasm  va  eskizlar  ishlaysiz.
Oshxonada 
bo‘lishi 
lozim 
bo‘lgan 
– 
tandir, 
o‘choqlarning  shaklini,  nisbatlarini  perspektiva  qoida-
lariga  rioya  qilgan  holda  xotiradan  yodga  olib  chi-
zishga  o‘tasiz.  Rasmingizga  chelak,  o‘tin,  bolta  va 
shu  kabi  oshxonaning  boshqa  jihozlari  ham  qo‘shib 
ishlansa,  kompozitsiya  yanada  mazmunliroq  chiqadi. 
Agar  yozgi  oshxona  rasmini  ishlayotgan  bo‘lsangiz 
hovlidagi  mevali  daraxtlar,  toklarning  qanday  joylash-
ganligini  yodga  oling.  Ikkinchi  darsda  savat  ko‘tarib 
kelayotgan  qiz  obrazini  birinchi  darsda  ishlagan  osh-
xona  manzarasi  fonida  tasvirlaysiz.  Qizning  savat