«tasvir» nashriyot uyi

Sifatdoshlar shaxs va narsalarning belgisini bildirishi
bilan sifatga o‘xshaydi. Sifatlar shaxs va narsaning
turg‘un, barqaror belgisini ifodalasa, sifatdoshlar o‘zgarish,
harakat belgisini ifodalaydi. Solishtiring: katta (sifat)
daryo, oqar (sifatdosh)  daryo.
148-mashq.
 Berilgan fe’llarni tarkibiy qismlarga ajrating.
Qachon sifatdoshning -gan, -kan, -qan shakllari qo‘shilishiga
e’tibor bering.
Chiqqan, kelgan, tikkan, olgan, uqqan, chekkan, yur-
gan, oqqan, kechikkan, taqqan.
149-mashq. 
Berilgan sifatdoshlarning aytilishi va yozilishiga e’tibor
bering.
Eshit — eshitgan, ayt — aytgan, o‘s — o‘sgan, ek — ekkan,
buk — bukkan, qayt — qaytgan, to‘s — to‘sgan.
150-mashq. 
Nuqtalar o‘rniga sifatdosh yasovchi qo‘shimchalardan
mosini qo‘yib ko‘chiring. Sifatdoshlarning yasalishiga diqqat qiling.
1. Bilmaslik ayb emas, bilma...ini bo‘yniga olmaslik ayb.
2. O‘z o‘rnida aytilma... so‘z hech kim yo‘q yerda chalin... kuyga
SIFAÒDOSH

---

58
o‘xshaydi. 3. Arslondan qo‘rq...dan ko‘ra o‘z nafsidan qo‘rq...
foydaliroq. 4. Ilm insonni izzat va sharafga yetkaz... vositadir.
5. Boshqalar qalbiga yaxshilik urug‘ini ek... odam chinakam
insondir.
151-mashq. 
Sifatdoshlarni toping. Ulardagi yasovchi qo‘shimchalarni
sifatdosh yasovchi boshqa qo‘shimchalarga almashtirish mumkinmi?
Shu haqda bahs uyushtiring. Yozuvchining fikriga qo‘shilasizmi?
Men go‘yo tabiat bilan qo‘shilib ketgandekman. Uning bir
qismi mana shu daryo, qush, o‘tloq, qamishzor, chirillayotgan
chigirtka. Anovi vaqillayotgan qurbaqa, huv narigi yoqda hurayot-
gan it, shamolda shildirayotgan qamish yaproqlari. O‘tloqdagi
chirsillayotgan olov, chaylaga  to‘shalgan o‘t-o‘lanlarning shirin,
yoqimli, toza isi bilan aralash-quralash bo‘lib ketgandekman.
(Olmos)
1. Sifatdosh deb nimaga aytiladi?
2. Sifatdosh yasovchi qo‘shimchalarni sanang.
3. -gan, -kan, -qan qo‘shimchalarining qanday  fe’l
asoslaridan so‘ng qo‘llanishini izohlang.